II. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler

gerçekleştirilebilmesi için önemli bir hizmet sektörü olan hastanelerde yapılması gerekenleri ayrıntılı
olarak içeren yazılı, onaylanmış, uygulamaya konulmuş ve periyodik olarak denenmiş afet planları olması
gerekir. Ayrıca hastanelerde afet yönetimi, bu konuda eğitim almış ve kendini geliştirmiş hekimler
ve hastane yöneticileri tarafından yapılmalıdır (Tengilimoğlu ve Ekici, 2009: 46).
Hastane Afet Planı (HAP)’nın temel amacı, acilen ve etkin bir şekilde mümkün olduğunca çok fazla
sayıda kişinin tıbbi yardıma ulaşmasını sağlayarak, ölü ve yaralı sayısını azaltmak ve iyileştirmeyi
çabuklaştırmaktır. Bu temel amacın gerçekleştirilebilmesi için, kurumlar ve birimler arasında modern
teknoloji destekli bir ortaklık kurulması ve bunun daima işler halde tutulması amaçlanmaktadır. Standart
bir yapılanma, ortak terminoloji, haberleşme ve işleyiş kurulmalıdır. HAP, afet sonrası sağlık hizmetinin
verilebilmesi için şarttır. Hastanelerin afet öncesi ve sonrasında hizmet veren kuruluşlar olduklarını
dikkate alacak olursak afetten etkilenmemeleri gerekir. Sağlık kurumlarının afetten bina, cihaz,
malzeme ve insan varlıkları yönünden en az zararla çıkması, ancak afet planının hazırlanıp uygulanmasıyla
mümkündür. Hastane yönetimi, afete hazırlıklı olmanın ortaya çıkardığı maliyetlerle; afetin
yol açacağı riskleri karşılaştırdığında, orta veya uzun vadedeki maliyet-yararlılığı göz önüne alacaktır
(Pelteki, 2002: 28).
Afet planlarını hastanede var olması önemli olmakla birlikte bu planların ve afete hazırlık standartlarının
yeterliliği, üzerinde tartışılması gereken önemli bir konudur. Manley ve arkadaşlarına göre hastanelerin
hazırlık standartları açık değildir ve bir felaket sırasında sorumluluğu taşıyacak ölçüde garanti
ve güvenceye sahip değildir. Gerçekte bir felaket boyunca olup biteni tanımlamak için çıktı ölçümlerinin
ve senaryolarının olmaması hastanelerin yazılı olan planlarını etkilemesi ve geliştirmesi yönünde
etki yapabilir (Manley vd., 2006: 81).
Olağandışı bir durum veya bir afetle karşılaşıldığında olağanüstü durum süresince bir hastanenin acil
servisi ani bir şekilde artan yaralı sayısını tahmin edebilmeli ve hastane kaynaklarının tamamını kolayca
harekete geçirebilmelidir. Bir felaket olduğunda hastane kapasitenin ne olacağı ve ilave kapasite
ihtiyacını tahmin etmek ayrı bir çabayı gerektirir ( Yi P. vd., 2009: 1-2). Büyük bir felaket olduğunda,
hastanenin bu felakete acil tıbbi cevap verme kapasitesi, üç kapasite boyutunu içermektedir; Kurtarma
kapasitesi, taşıma kapasitesi ve tedavi kapasitesi. Kurtarma ve taşıma kapasitesi, kapsamlı ve yeterli
destekleyici sistemlere bağlı olup tedavi kapasitesi ise matematiksel olarak tahmin edilebilir ve değerlendirilebilir
(Takahashi vd., 2007: 196).
Dünya Sağlık Örgütünün sağlık kuruluşlarının olağandışı durumlara hazırlıklı olmaları için yaptığı
öneriler dikkat çekicidir (PAHO/WHO, 2000: 5):
• Deprem riski olan bölgelerdeki sağlık hizmetinin sürdürüldüğü bütün binalar için hasar görebilirlik,
yapısal risk değerlendirme ve temel hastane hizmetleri bakımından çalışmalar yürütülmelidir.
• Yeni sağlık kuruluşlarının yapı ve tasarımlarında veya var olan sağlık kuruluşlarında yapısal kapasiteyi
artırmaya yönelik değişiklikler yapılması halinde, afet zararlarını azaltma planına uygun
bir entegrasyonla gerekli önlemler alınmalıdır.
• Bakım, onarım, yeni değişiklikler ve var olan hastane binalarının geliştirilmesi için yapılacak
planlar mutlaka zarar azaltma veya müdahale ölçümlerini kapsamalıdır.
• Risk azaltmaya yönelik tanımlar, hastane ekipman ve sistemlerinin satın alma, işletme ve onarımları
için gerekli olan işlemlerin bir parçası olarak hesaba katılmalıdır.
276