II. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler

Sosyal Güvenlik kurumlarının 2009 yılındaki Bütçe açığı olan, 30.5 milyar TL Milli Eğitim
Bakanlığı’nın 2009 bütçesi olan 27.9 milyar TL’den çok daha fazladır. Aynı transfer büyüklüğü Sağlık
Bakanlığı’nın 2009 ödeneğinin 12 milyar TL yaklaşık üç katıdır. 2010 yılında da Türkiye sosyal güvenlik
açıklarına bütçeden büyük bir ihtimalle eğitime, sağlığa ve adalete ayırdığı toplam kaynaktan
daha fazla kaynak ayırmak zorunda kalacaktır (cnnturk.com,2009).
Bir diğer sağlık harcaması olan İlaç harcamalarında da beklenmeyen düzeyde artışlar yaşanmaktadır.
Türkiye’de 2002-2008 yıllar arasında sağlık harcamaları 4 kat ilaç harcamaları ise 3 kat
artmıştır(burdurgazetesi.com,2010).
Sosyal güvenliğe bütçeden, 219,7 milyar lira aktarılan 1994-2009 yıllarını kapsayan dönemde
Türkiye’nin toplam bütçe açığı ise 261,3 milyar lira olarak gerçekleşti. Eğer bütçeden sisteme para aktarılmasaydı
bu dönemdeki bütçe toplam 41,6 milyar lira açık verecekti. 2005-2008 yıllarını kapsayan
dönemde bütçeden sisteme aktarılan para, bütçe açığının üzerine çıktı. Dolayısıyla eğer sisteme bütçeden
aktarma yapılmasaydı bu yılarda bütçe fazla verecekti.
Aynı dönemde Hazine sadece bütçe açığının finansmanı için net olarak 251,9 milyar liralık borçlanmaya
gitti. Eğer sosyal güvenlik sistemi bütçe üzerinde böylesine bir baskı yaratmasaydı, 16 yıllık
dönemdeki net borçlanma sadece 31 milyar lira gibi düşük bir düzeyde kalacaktı(tumgazeteler.com,
2010).
Yukarıdaki rakamların göstermiş olduğu vahim tablodan şu sonuç çıkarılabilir. Sosyal güvenlik sistemlerinin
her yıl bütçenin % 10’undan fazla açık verdiği; bu açıkların finansmanı için ise; Türkiye’nin
içeriden ya da dışarıdan borçlanmak zorunda kalması gerektiğidir. Bu açıdan bakıldığında sağlık hizmetleri
finansmanı ve sosyal güvenlik sisteminin etkin ve verimli hale getirilmesi ülkemiz açısından
son derece önemlidir.
Çalışmamızda sağlık hizmetlerinin finansman yöntemlerinin neler olduğu ve alternatif finansman yöntemlerin
nasıl hayata geçirileceği ve sosyal güvenlik açıklarının kapatılması ve başa baş bir bütçe yapılması
için; radikal ve kalıcı çözüm önerilerine yer verilecektir. Çalışmamızın öneriler bölümünde ise
“hastalık riskine göre prim ödeme modeli” üzerinde durulup bu konu detaylandırılacaktır.
2. SAĞLIK HİZMETLERİNDE FİNANSMANIN ÖNEMİ
Sağlık hizmetlerinde finansman konusu literatürde çoğunlukla sosyal sigorta kavramı içinde sosyal
güvenlik sisteminin bir parçası olarak ele alınmaktadır. Bu yüzden sağlık hizmetlerinde finansman sorununun
sosyal güvenlik politikalarından bağımsız bir şekilde ele alınması mümkün değildir.
Sosyal güvenlik uygulamalarının başlangıcı, gönüllü kuruluşların ve dini kurumların gelir düzeyi düşük
kişilere yaptığı yardımlara dayanmaktadır. Daha sonraki aşamalarda ise, bu alanda çalışan şirketlerin
gelişmesiyle konu farklı bir boyut kazanmıştır. Öncelikle, yardım düzeyinde ortaya çıkan bu uygulamalar,
daha sonra çeşitli dönemlerde zorunlu ve daha sonraki aşamalarda ise, zorunlu ve isteğe
bağlı bir yapıya dönüşerek süregelmiştir. Bu süreçte birçok özel firmalar ortaya çıkmış. Bu firmalar, istekte
bulunanların olası tehlike ve risklere karşı sigortalamışlardır.
Hastalık, doğum, iş kazası, iş göremezlik, yaşlılık, ölüm gibi nedenlerle ortaya çıkabilecek ekonomik
ve sosyal problemlere karşı önlem alınması yoluyla toplumun kendi üyelerini koruması sosyal güvenlik
olarak adlandırılmaktadır. Bu tıbbi bakım ve yardım, çocuk yardımı gibi konuları kapsayabileceği
gibi, belirtilen durumlarla bireylere düzenli bir gelir sağlamayı da amaç edinebilmektedir.
611