WAS TUT GUT? - Universiteit Twente

Wat doet ons goed? Levensvreugde als richtsnoer voor de toepassing van
medische technologie, met de proteïnechip als voorbeeld.
Grondslagen van een epicurische gezondheidszorg
Samenvatting
Op het gebied van medische technologie is sinds het begin van de 21 e eeuw
enorme vooruitgang geboekt. Nieuwe diagnostische methoden zijn steeds meer in
staat lichamelijke processen in functionele samenhang af te beelden. Was de
medische technologie tot nu toe vooral beperkt tot de analyse van een enkele
parameter: één cel, één gen, één proteine, tegenwoordig is veel meer ‘synoptisch
kijken’ mogelijk. In plaats van moeizaam een enkele letter te ontcijferen kunnen we
nu, metaforisch gesproken, hele boeken lezen. Dat opent veelbelovende vergezichten
op baanbrekende inzichten en daarmee mogelijkheden om lichamelijke processen te
beïnvloeden.
Deze ontwikkeling roept vragen op als ‘Waartoe leidt deze vooruitgang? Welk
doel beogen we met een steeds complexere gezondheidszorg? Hoeveel middelen
moeten we redelijkerwijs op dit terrein investeren? Wat betekent de toenemende
inzichtelijkheid van fysiologische processen, die zelfs aspecten van het persoonlijk
leven ontsluiten, voor bestaande machtsverhoudingen binnen een maatschappij?
Welke betekenis hebben de groeiende controlemogelijkheden van lichaamsfuncties
voor de eigen verantwoordelijkheid? Hoe met deze vragen wordt omgegaan is van
eminent belang voor de inrichting van de maatschappij.
Het traditionele medisch-ethische discours dat zich met deze vragen
bezighoudt heeft gewoonlijk - in navolging van Immanuel Kant - betrekking op een
sedert eeuwen heersende moraal (waardencanon). In deze canon worden waarden
en mensenrechten met de daarvan afgeleide rechten van het individu als beslissende
maatstaven beschouwd. Het redelijk vermogen geldt in deze context als
voornaamste menselijke eigenschap en nieuwe technologische verworvenheden
worden vooral met betrekking tot hun uitwerking op het autonome subject
geanalyseerd.
Als het om maatschappelijke vragen van geweld, bedrog en onderdrukking
gaat, fungeren ethische bakens als menselijke waardigheid, mensenrechten en
autonomie als eenduidige bewegwijzering. Maar ten gevolge van de huidige medischtechnologische
uitdagingen blijkt nu dat ze ingeboet hebben als interpreterende en
246