3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

gündeme gelmiştir (Tzschentke, 2007). DNA’nın nükleotid dizilerindeki değişiklik olmaksızın,
DNA dizisinden bağımsız olarak gen ifadesinde meydana gelen kalıtsal değişiklikler “epigenetic”
olarak adlandırılmaktadır. Epigenetik mekanizmalar genlerin ne zaman, nerede ve ne kadar
çalışacağını, diğer ifade ile genlerin aktifleşmesi ve sessiz kalmasını belirler (Ho ve Burggren,
2010; Choi, 2010).
Çevresel faktörler, epigenetik mekanizmalarla gen ekspresyonunu etkileyebilir. Örneğin,
embriyo döneminde çevre sıcaklığındaki değişiklikler epigenetik mekanizmalar yolu ile gen
regülasyonunu etkileyerek, büyüme döneminde beklenen sıcaklıklara civcivlerin/piliçlerin
adaptasyonunu sağlayabilmektedir. Yani gelişen embriyo, optimumdan düşük ya da yüksek
sıcaklıklara programlanabilmektedir (Tzschentke ve Nichelmann, 1999; Tzschentke ve Basta,
2002; Collin ve ark., 2007).
Kuluçka döneminde epigenetik adaptasyon sağlanması için uygun zaman hipotalamus-hipofiztiroid
ekseni ve hipotalamus-hipofiz-adrenal eksenlerinin gelişimi ile ilgilidir. Embriyonal
gelişimin 7.gününde tiroid ve adrenal bezler fonksiyonel hale gelirken, 11-13. günlerinde tiroid
bezi, 13-14. günlerinde ise adrenal bezi hipotalamus-hipofiz ekseninin kontrolüne girer (Tong
ve ark., 2013). Dolayısıyla kuluçkada 10.günden başlamak üzere çıkışa kadar olan dönem, çevre
sıcaklığına epigenetik adaptasyon için “kritik dönem “ olarak kabul edilir (Yahav ve ark., 2004;
Tzschentke, 2007).
Kuluçka Döneminde Epigenetik Adaptasyonun Sağlanması
Kuluçkada embriyo gelişimi sırasında ısı ve soğuk stresine alıştırma amacıyla yaptığımız
çalışmalardan elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir (Yalçın ve ark., 2005; Yalçın ve ark.,
2008a, b, Yalçın ve ark., 2012; Akşit ve ark., 2013).
Isı Stresine Alıştırma
Piliçlerin embriyo döneminde ısı stresine alıştırılması amacıyla kuluçkalık yumurtalar 10-18.
günler arasında her gün 6 saat 38.5º C sıcaklığa maruz bırakılarak (K-Sıcak) kontrol grubu (0-
21 günler arasında 37.6 °C) ile karşılaştırılmıştır. Bu uygulama:
- K-Sıcak grubunda kuluçka randımanı ve civciv ağırlığı etkilenmeden, kontrol grubuna göre
kuluçka süresi yaklaşık 4 saat kadar uzamıştır.
-Kuluçkada çıkışta K-Sıcak civcivlerde T 3
düzeyi kontrol grubuna göre daha yüksek bulunmuştur.
Bu sonuç, kuluçka döneminde K-Sıcak civcivlerinin tiroid aktivitesinin etkilendiğini ve bu
etkilenmenin daha sonra ısı stresine maruz kaldığında adaptasyonun sağlanması açısından
önemli olabileceğini göstermiştir.
-Nitekim, K-Sıcak ve kontrol grubu civcivler büyütülüp, 21- 42 günler arasında 32° C sıcaklığa
maruz bırakıldıklarında K-Sıcak piliçlerinin vücut sıcaklıklarının kontrol grubu civcivlere göre
daha düşük olduğu saptanmıştır.
- K-Sıcak grubu piliçlerin T 3
düzeyleri de bu sonuçları doğrular nitelikte olup, kontrol grubuna
göre daha düşük bulunmuştur. Bu sonuç, K-Sıcak piliçlerinin T 3
düzeylerini düşürerek ısı stresi
ile daha kolay mücadele ettiğini ortaya koymuştur (Grafik 2).
-Aynı zamanda, kontrol grubu piliçlere göre K-Sıcak piliçlerinde kan lipid peroksidaz düzeyleri
101