3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

makta, atıklar yüksek amonyak emisyonuna sahip olması nedeniyle kötü kokmakta, sinek ve
diğer parazitlere beslenme ve üreme ortamı yaratmaktadır. Söz konusu sebeplerden dolayı çoğu
zaman tavukçuluk işletmeleri ile toplum, yerel yönetimler ve çeşitli resmi kurumlar arasında
sorunlar yaşanmaktadır.
Broiler dışkıları, organik kökenli olmaları ve zengin bitki besin maddesi içerikleriyle
değerlendirilmesi gereken bir kaynak durumundadır. Söz konusu atıkların tarımda kullanımında
genelde bunların kompostlanarak organik gübreye dönüştürüldükten sonra kullanılması
önerilmektedir. Broiler dışkılarının kompostlanmasının çeşitli avantajları bulunmaktadır.
Kokunun azalması, atık hacminin küçülmesi, sinek ve yabani ot tohumları canlılığının elemine
edilmesi, hastalık yapıcı zararlı mikroorganizmaların ölmesi bu avantajlardan en önemlileridir
(3, 4).
Toprak strüktürü ya da yapısı ürün gelişimini etkileyen en önemli özelliklerden birisidir. Toprak
strüktürü, köklerin ulaşabileceği derinliği, depolanabilecek su miktarını, su, hava ve ısı hareketini
belirleyen bir toprak karakteristiğidir (5). Toprak verimliliği bütünleşik bir kavram olup
toprakların kimyasal ve fiziksel verimliliklerinden oluşmaktadır. Bu nedenle tavuk gübresi uygulamalarının
toprakların agregasyon özelliklerine etkisini belirlemek fiziksel toprak verimliliği
açısından önemlidir. Toprak agregasyonu toprak tanelerinin bir araya gelmesi ve daha sonrasında
çeşitli bağlayıcı maddelerle çimentolanması şeklinde tanımlanabilir. Bu olayı teşvik eden en
önemli ögelerden biri de organik maddedir. Toprağa ilave edilen organik maddenin ayrışması ile
açığa çıkan maddeler toprak taneciklerinin bir araya gelmesine katkıda bulunurlar.
Tavuk gübresinin tarımda kullanımıyla ilgili kaynaklar incelendiğinde çalışmaların ağırlıklı
olarak tavuk gübresinin toprağın besin maddesi içeriğine ve ürün verimi üzerine odaklandığı
görülmektedir. Tavuk gübresinin toprak fiziksel özellikleri üzerindeki etkisine dair çalışmalar
çok az sayıdadır. Bu çalışmanın amacı, ülkemizde her yıl büyük miktarlarda ortaya çıkan etlik
tavuk gübresinin taze ve kompost edildikten sonra toprağa uygulamalarının toprak agregasyonu
ile yakın ilişkili bazı fiziksel özellikler üzerine etkisini belirlemektir.
Materyal ve Yöntem
Materyal
Bu çalışmada çeltik kavuzu altlıklı taze tavuk gübresi Bolu’da etlik piliç üreten bir işletmenin
dönemlik piliç üretimi sonrası boşaltılıp temizlenen kümesinden sağlanmıştır. Araştırmada
kullanılan toprak örneği Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme
Bölümü deneme tarlasından 0-20 cm derinlikten alınmıştır. Taze tavuk gübresinin ve toprağın
bazı özellikleri Çizelge 2.1’de sunulmuştur.
Kompostlamanın hızlı bir şekilde gerçekleşmesi amacıyla başlangıçta karışımın C/N oranının
yaklaşık 25 olması amaçlanmıştır. Bu nedenle taze gübrenin karbon içeriğini arttırmak amacıyla
çeltik kavuzu ilave edilmiştir (6). Çeltik kavuzu yörede en yaygın kullanılan altlık malzeme
olması nedeni ile tercih edilmiştir. Kullanılan çeltik kavuzunun organik karbonu %46,0 toplam
azotu %0,39 dur.
183