3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

Tablo 2 : Guruplarda göğüs eti, kanat, butlar ve kuyruk üzerindeki kanama ve lezyon
düzeyleri.
Özellikler Izgara Derin altlık P
Göğüs eti 0.08±0.01 0.62±0.02 0.028
Kanatlar 1.05±0.02 0.40±0.09 0.002
Kuyruk (pygostyle) 0.16±0.02 0.32±0.09 0.266
Butlar 0.55±0.02 0.31±0.08 0.057
Tartışma ve Sonuç
Etlik piliç yetiştiriciliğinde genetik yatkınlık yanında barındırma yoğunluğu, altlık türü ve
miktarı, aydınlatma programları, barınaklar ve barındırma gibi faktörler hayvan sağlığı ve
refahını yakından etkilemektedir (18, 22, 23). Bu çalışmada guruplarda yer alan hayvanların
yürüyüş skorları birbirine yakın ve guruplarda yürüme zorluğu çeken hayvan düzeyi
oldukça düşük bulunmuştur. Etlik piliç işletmelerinde 40-42 günlük büyüme döneminde
ayak problemleri görülme düzeyi % 27-30, hiç yürüyemeyen hayvan düzeyi ise % 3-5
kadar yüksek olabilmektedir (24, 25). Derin altlık sisteminde özellikle yüksek barındırma
yoğunluğu ile birlikte yeterli ve uygun altlık bulunmaması durumunda ıslak altlık problemi
ile karşılaşılmaktadır. Islak ve kızışmış altlık ise amonyak oluşumunu hızlandırmaktadır.
Havadaki yüksek yoğunluktaki amonyak gözler ve nefes borusu gibi organlarda yangılara
neden olma yanında, yüksek düzeyde ölümlere neden olabilmektedir (26, 27). Altlık kalitesinin
yetersiz ve uygun olmadığı durumlarda ayak tabanı, diz eklemi ve göğüs eti üzerinde lezyon
ve yanıklar, yürüyüş problemleri ve ayaklarda yaralar oluşmakta, daha da ileri durumlarda
ise derin kısımlardaki yanıklar bakteriyel bulaşmalara yol açmaktadır (26, 28). Etlik piliçler
üzerinde ıslak altlığın en belirgin göstergesi ise tüy örtüsünün kirlilik düzeyi ve ayak tabanı
ile diz eklemi üzerindeki lezyonlardır (1, 10, 14, 16).
Bu çalışmada ızgaralı zemin üzerinde yetiştirilen piliçler ile karşılaştırıldığında derin
altlık sistemde yetiştirilen hayvanlarda göğüs tüyleri daha kirli, ayak tabanı ve diz eklemi
lezyonları daha kötü bulunmuştur. Tüy örtü düzeyi ise derin altlık üzerinde yetiştirilenlerde
daha iyi düzeydedir. Zemin üzerinde sürekli yatmaya bağlı olarak özellikle ilerleyen yaşta
göğüs tüylerinin kirlilik düzeyi artmış, altlık kalitesinin bozulmasına bağlı olarak ayak tabanı
ve diz ekleminde amonyak yanıkları ve lezyon düzeyi artmıştır. Ayak tabanı lezyonları ile
ilgili olarak en önemli konulardan birisi de bu lezyon ve yaralanmaların şiddeti olup, ayak
tabanı üzerindeki lekeye göre ayak tabanında yaralanma ve çiziklere yol açan yanıklar
hayvan refahı açısından daha önemlidir (27). Bu çalışmada derin altlık üzerinde yetiştirilen
hayvanlarda ayak tabanı ve diz eklemi üzerindeki lezyonlar daha şiddetli bulunmuştur. Etlik
piliç yetiştiriciliğinde ayak tabanı, diz eklemi ve göğüs eti üzerindeki lezyon ve yanıklar
altlık kalitesi iyi yönetilmeyen sürülerde az ya da çok ortaya çıkmaktadır. Haslam ve ark.(29)
İngiltere’ de etlik piliç sürülerinde ayak tabanı lezyonlarının diz eklemi lezyon ve yanıklarına
göre daha yaygın olduğunu, göğüs eti üzerindeki lezyon ve yanıklarının ise çok düşük
olduğunu bildirmişlerdir.
Derin altlık sisteminde yetiştirilen piliçlerde göğüs eti üzerindeki, ızgaralı zemin üzerinde
yetiştirilen piliçlerde ise kanatlar üzerindeki kanama ve lezyon düzeyleri önemli düzeyde
daha yüksek bulunmuştur (5). Butlar ve kuyruk (pygostyle) üzerindeki kanama ve lezyonlar
açısından guruplar arası farklılıklar ise sayısal düzeyde tespit edilmiştir. Derin altlık sistemde
göğüs eti üzerindeki lezyon düzeyinin daha yüksek olması muhtemelen altlık kalitesinin
383