3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

P 26 Kanatlı Üretimine Bağlı Çevre Kirliliğinin Önlenmesi ve Beslenme
İlişkisi
Saliha Bediz, Emre Şahin, Pınar Saçaklı
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim
Dalı, 06110, Ankara, Türkiye.
Özet
Entansif hayvancılık faaliyetlerinin bir sonucu olarak çevre kirliliği kaçınılmaz bir durumdur.
Çevre kirliliğinin önlenmesine, azaltılmasına ilişkin alınacak önlemlerden biri olarak
beslenmenin rolü ve gelecekte üstleneceği görevi ayrı bir önem taşımaktadır. Kanatlı üretimi
sonucu ortaya çıkan başlıca problem gübreden kaynaklanan atıklardır. Çevre kirliliğini önlemek
açısından gübrede azot, fosfor, kuru madde miktarı ve kötü kokuyu azaltmak adına birçok metot
vardır. Bu metotlarda temel amaç besin zincirinde yer alan besin maddelerinin hayvansal üretime
dönüşümlerinde verimliliğin artırılmasıdır.
Giriş
Modern hayvancılık faaliyetlerine ilişkin çevresel sorunlar, küresel çapta önem arz etmektedir.
Daha önce hayvancılık sadece yüksek verimli hayvansal ürün elde edilmesini amaçlarken bugün
bu durum değişmiş, doğal kaynakların en verimli şekilde kullanılması ve çevre kirliliğinin en
aza indirilmesini hedefleyen bir tarımsal faaliyet haline gelmiştir.
Hayvanların, yemden aldıkları besin maddelerini, yenilebilir insan besinine düşük verimli olarak
aktarmaları karakteristik özellikleridir. Ortalama verimlilik düzeyi proteinlerde % 20, enerjide
% 15 civarındadır. Bu da hayvanlar tarafından tüketilen proteinlerin % 80’inin, enerjinin de %
85’inin çevreye bırakılacağı anlamına gelmektedir. “Çevreye bırakılan” besin öğelerinin miktarı
“geri dönüşümle elde edilen” besin maddelerinin miktarından fazla olursa bu hususlara ne kadar
özen gösterilirse gösterilsin çevre kirliliği kaçınılmaz olacaktır (1).
Tarıma ilişkin başlıca kaygı çiftlik hayvanlarının gübrelerinden kaynaklanan atıklardır. Hayvan
gübresi çoğunlukla idrar ve dışkı karışımı ile verilen yemin içeriğine bağlı olarak sindirilemeyen
besin maddeleri, sindirim sistemindeki bakteri florası, doğada kompleks ve basit şekillerde
bulunan organik ve inorganik bileşikler ile yem katkı maddelerini içermektedir (2).
Gübreden kaynaklı potansiyel çevre kirliliğine etkisi bakımından, son yıllarda en çok ilgi
çeken besin maddeleri azot ve fosfor olmuştur. Azotun, yeraltı suyu ve yer üstü su kaynaklarını
kirletici etkisine karşı büyük bir endişe doğmuştur (3,4). Azot; doğru miktarlarda toprağa
uygulandığında, bitkilerin büyümesi için kullanılacağından, önemli boyutlarda çevresel tehdit
oluşturmamaktadır. Bitkilerin ihtiyacından fazla N uygulandığı takdirde potansiyel kirletici
haline gelmektedir. Mikroorganizmalar azotu amonyak iyonlarına dönüştürmekte ve daha sonra
bu, nitrit ve nitrat iyonlarına oksitlenmektedir. Çeşitli formlardaki azot fazlası toprak erozyonu
ile yeryüzü sularını kirletmektedir. Aynı zamanda aşırı N atılımı hayvansal üretim sistemlerinden
amonyak buharlaşmasını artırabilmekte ki bu da hava kalitesini etkilemektedir.
Fosfora ilişkin esas endişe yer üstü su kaynakları için potansiyel kirlilik oluşturmasıdır. Azotun
569