3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

yemleri, balık yemler ve kanatlı yemlerinde kullanılabilecektir. “İnsan Tüketimi Amacıyla
Kullanılmayan Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği” Madde 48 ‒ (1) (a) uyarınca 1 Ocak
2016 tarihinden itibaren kanatlı yemlerine (7,1 milyon ton) kanatlı rendering ununun katılması
(kannibalizm gerekçesiyle) tamamen yasaklanmaktadır. Kanatlı rendering unu bu tarihten
itibaren sadece,
‣ Pet yemleri (43 bin ton üretim)
‣ Balık yemlerine (356 bin ton üretim) katılabilecektir.
Ruminantlara ait et kemik unu ise, BSE yönetmeliği 2019 yılında yürürlüğe gireceğinden bu
tarihe kadar kanatlı, pet ve balık yemlerine girebilecektir.
Bu durumda AB kanatlı ↔domuz türleri arası çapraz kullanımla karma yem üretimine dönük
protein açığını kapamaya çalışırken ülkemizde buna olanak bulunmadığından kanatlı ununun tür
içi kullanımı yasaklanmaktadır. Gerekçe olarak da geriye bir tek “kannibalizm” kalmaktadır ki,
bunun da bu konuyla ilgili bilimsel dayanağı yoktur.
Rendering ürünleri ABD durumu
ABD’de BSE nedeniyle 1997’de yürürlüğe giren regülasyon uyarınca ruminant et kemik ununun
RUMİNANT ET KEMİK X UNU SIĞIR, KOYUN
sadece sığır ile koyun yemlerine katılması yasaklanmıştır. Diğer taraftan kan unu, tüy unu ile
domuz ve kanatlı et kemik unlarının sığır ve koyun yemlerine katılması yasaklanmamıştır (D.L.
Meeker, 2006).
Kanatlılar omnivordur
Kanatlılar ile domuzlar beslenme doğaları gereği omnivor, diğer bir deyişle et ve ot ile beslenen
hayvanlardır. Kanatlı yemlerine kanatlı rendering ürünlerinin verilmesi ile kannibalizm arasında
bilimsel olarak bir ilişki saptanamamıştır.
Tersine, kanatlı ununda bulunan ve sülfür içeren metiyonin, sistin gibi amino asitler ile lisin,
treonin kanatlılardaki tüy gelişimi kollajen doku ve et sentezi için gereklidir (esansiyeldir).
Kannibalizm
Kanatlılardaki “kannibalizme” ilişkin bilinen şey belirsizliği ve kompleksliğidir; Bunun en açık
kanıtı deneysel olarak oluşturulamayışıdır. Temelinde, kalıtsal, yetiştirme ve besleme faktörleri
yer alır. Kanatlılarda bu faktörlerden kaynaklanan bir ”gagalama düzeni” vardır ve hiyerarşik bir
tarzda gerçekleşir. Piramidin üst kısmında yer alan kanatlılar daha aşağı kademelerde bulunan
kanatlıları hiyerarşik bir düzen içerisinde gagalar. Kannibalizmin önlenmesi açısından besleme
ile ilgili çalışmalarda mangan, fosfor ve sodyum eksikliğinin kannibalizme yol açabileceği ve
önüne geçebilmek için tuz, yeşil otlar, buğday kepeği, kuru yonca ve yulaf kabukları verilmesinin
yararlı olacağı bildirilmiştir.
Yetiştirme açısından kannibalizmi önlemede yerleşim sıklığı, yeterli sayıda yemlik suluk,
tüneme ve eşelenme gereksinimi, kırmızıya yakın kısık ışık, gaga kesimi faktörlerine dikkat
edilmesi önem taşımaktadır (Scheideler ve Schilds, 2007).
66