3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

S 22 Taze ve Kompost Edilmiş Etlik Tavuk Gübrelerinin Toprak
Agregasyonuna Etkileri
Gökhan Çayci, Çağla Temiz, Sonay, Sözüdoğru Ok
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, TÜRKİYE
Özet
Ülkemizde kanatlı eti üretimi yıllık yaklaşık 1,8 milyon tona ve buna bağlı olarak açığa çıkan etlik
tavuk gübresi miktarı da 2,1 milyon tona ulaşmıştır. Etlik tavuk gübresi üretimindeki bu artışlar
bazı çevresel problemlere neden olmaktadır. Bundan dolayı çoğu zaman tavukçuluk işletmeleri
ile toplum, yerel yönetimler ve çeşitli resmi kurumlar arasında sorunlar yaşanmaktadır. Aslında
etlik tavuk gübresi sahip olduğu yüksek organik madde ve bitki besin maddesi içeriğiyle tarımda
değerlendirilmesi gereken bir materyaldir. Bu çalışmada, ilk aşamada taze tavuk gübresi ile çeltik
kavuzu birlikte kompostlamaya tabi tutulmuştur. Daha sonra taze ve kompost edilmiş tavuk
gübreleri %0, %1, %2, %3 ve %4 oranlarında toprakla karıştırılmış ve 45 gün süreyle inkübasyona
bırakılmıştır. İnkübasyon periyodu sonunda örneklerde organik karbon, suya dayanıklı agregat
miktarı, su iletkenliği, havalanma porozitesi ve yarayışlı su miktarları belirlenmiştir. Araştırma
bulgularına göre her iki gübrenin, yüksek organik karbon içeriğine bağlı olarak, karışımlardaki
uygulama dozları arttıkça yarayışlı su miktarı dışında diğer özellikleri arttırdığı saptanmıştır.
Toprakta suya dayanıklı agregatların artışında taze ve kompost edilmiş gübreler arasında bir
fark yok iken dozların etkisinin istatistiksel olarak önemli olduğu saptanmıştır. Gübre dozları
kıyaslandığında %3 ve %4 dozlarının diğerlerinden daha önemli oldukları belirlenmiştir.
1. Giriş
Tarımda sürdürülebilirlik ve toprak kalitesi birbirleriyle yakın ilişkilidir. Bu nedenle
sürdürülebilir tarım ve toprak kalitesi bakımından toprağın fiziksel ve kimyasal karakteristikleri
önemlidir (1). Türkiye topraklarının sürdürülebilir yönetiminde en önemli sorunlardan birisi
organik madde noksanlığı ve kayıplarıdır. Türkiye toprakları, iklim, topografya, uzun yıllardır
bitki besin maddelerinin sömürülmesi, yanlış arazi kullanımı, orman ve mera arazilerinin
yok edilmesi, aşırı toprak işleme, ekim nöbeti sistemlerinin uygulanmaması ve erozyon gibi
nedenlerle organik madde bakımından çok fakirdir. Türkiye topraklarının yaklaşık % 92’sinde
yeterli olarak kabul edilen %3 organik madde düzeyinin altında organik madde bulunmaktadır
(2). Bilindiği üzere organik madde, toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini son
derece olumlu etkileyen bir toprak yapı maddesidir. Sürdürülebilir tarım uygulamalarının da
vazgeçilmez bir unsurudur.
Toprak özellikleri ve bitki gelişimine pek çok katkısı olan böyle bir kaynaktan günümüzde maalesef
çok yetersiz düzeyde yararlanılmaktadır. Bunun sebepleri arasında üreticinin bilinçsizliğini
ya da isteksizliğini söylemek doğru değildir. Aksine çiftçi organik gübrenin ve organik
materyallerin yararlarını bilmekte ve bunu tarlasına uygulamak istemektedir. Bununla beraber,
çiftçilerimiz hayvansal dışkıların uygun şekilde kompost edilmesi, korunması ve uygulaması
konusunda bilgi eksikliği sorunu ile karşı karşıyadır. Kanatlı eti üretimindeki yıllara bağlı olarak
sürekli artışlar, özellikle büyük yerleşim merkezlerine yakın işletmelerde çevre kirliliği açısından
bir takım sorunları da beraberinde getirmiştir. Üretim yapan işletmelerden çıkan atıklar ve
bunların kontrolsüz depolanması sonucu oluşan sızıntılar yeraltı ve yerüstü su kalitesini boz-
182