3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

ayak tabanı dermatiti olmak üzere, karşılaşılan çeşitli refah problemlerinin eşeye bağlı değişimi
araştırılmıştır.
Materyal ve Yöntem
Çalışma 3 dişi 3 erkek toplam 6 farklı sürüde (Hybrid Converter) kesimden bir hafta önce her
sürüden örneklenen ortalama 100 adet (n= 100-120) hindilerde refah göstergesi olarak yürüyüş
skorlaması (0= normal, 4= hareketsiz) yapılmış ve vücutta (baş, sırt ve geride) gagalama hasarı
sıklığı (var/yok) kaydedilmiştir. Her sürüden ortalama 50 adet hindide ise ayak tabanı dermatiti
(0=sağlıklı, 4=ayak tabanının yarıdan fazlası lezyon ile kaplı) (1), metatarsus ekleminde
(hock) amonyak yanığı (0=sağlıklı, 4 derin ve geniş lezyon) (3), göğüs derisinde kirlilikirritasyon
(0=temiz, 1=hafif kirlilik, 2=şiddetli kirlilik ve ödem) sıklığı ve şiddeti belirlenmiştir.
Kümeslerden 6 farklı bölgeden alınan yataklık örneklerinde pH ve nem ölçülmüştür. Aynı
sürülerden kesimhanede (n=>150/sürü) yürüyüş puanlaması dışındaki ölçümler tekrarlanmış ve
deride yırtılma ve gagalama yaralarına ek olarak çarpmaya bağlı morluklar (var/yok) ve göğüs
derisindeki değişiklikler (göğüs ödemi (breast blister) veya belirgin kabarcık oluşumu (breast
button) şeklinde gözlenen dermatit) kaydedilmiştir (4). İncelenen sürülerde erkeklerde yerleşim
sıklığı 2.3 adet/m 2 dişilerde ise 4.5 adet/m 2 olmuş, standart bakım ve besleme uygulanmıştır.
Erkek ve dişi hindilerin ele alınan özellikler için oluşturulan skor gruplarına dağılımı ki-kare
yöntemiyle, skor değerlerinin eşeye bağlı değişimi ise Wilcoxon Kruskal-Wallis yöntemi ile
analiz edilmiştir.
Bulgular ve Tartışma
Çalışmada ele alınan dişi sürüler 14. Hafta içinde kesime gitmiş ve ortalama kesim ağırlıkları
8.2 ile ve 8.8 kg arasında değişmiştir. Erkek sürüler 16. hafta içinde 14.0 ile -15.6 kg arasında
değişen ortalama kesim ağırlığına ulaşmışlardır. Kümes gözlemleri için göğüste kirlilik dışında
ele alınan tüm özellikler üzerinde eşey etkisi önemli bulunmuştur (P≤0.05). Yürüme kusuru,
agresif gagalama ile ilişkilendirilebilecek vücut hasarı, metatarsusta yanık ve ATD gözlenen
dişilerin oranı erkeklerden daha yüksek olmuştur (Grafik 1a-e). İncelenen özelliklere ilişkin dişi
ve erkeklere verilen skor değerlerinin ortalamaları Tablo 1 de verilmiştir. Özelliklerin şiddetine
ilişkin elde edilen skor değerleri üzerine eşey etkisinin analizinde göğüs kirliliği dışında
incelenen tüm özelliklerin skor değerleri dişilerde erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur
(P≤0.05). Kesimhanede (karkasta) yapılan gözlemlerde deride hasar ve morluk oranı ile göğüs
ödemi dışındaki göstergeler üzerinde eşey etkisi önemli bulunmuştur (P≤0.05). Grafik 2-(ae)’
de ele alınan özelliklere ilişkin skor gruplarında yer alan dişi ve erkek hindilerin oranları
verilmiştir. Karkasta ATD görülme oranının dişilerde, göğüs derisinde dermatit ve metatarsus
yanığı oranının ise erkek sürülerde daha yüksek olduğu saptanmıştır (P≤0.05). Kesimhane
gözlemlerinde incelenen dişilerin hemen tamamına yakınında (%99) ayak tabanında dermatit
saptanmıştır. Erkeklerde görülme oranı yine yüksek (%91.8) olmakla birlikte, dişilere göre daha
düşük ATD oranı saptanmış ve aradaki farklılık istatistik olarak önemli bulunmuştur (P≤0.05).
Hem kümeste hem de kesimhanede ölçülen ATD bulguları önceki çalışmalarda (2) bildirilen
değerler ile uyumludur. Krautwald –Junghanns et al. (2) 16. haftada dişilerde kümeste gözlemlenen
ATD görülme oranının (%60), erkeklerden (%33.8) daha yüksek olduğunu; kesimhanede
incelenen dişilerin %99.4’ü erkeklerin ise %97.9’unda ATD saptandığını bildirmiştir.
Karkasta ATD ‘e ilişkin skor ortalamaları erkek ve dişilerde benzer olurken metatarsus yanığı
skoru ortalamaları erkeklerde dişilere göre önemli düzeyde daha yüksek olmuştur (Tablo 2).
Bulgularımız, Fransa’da 60 ticari sürüde yürütülen ve tüm sürülerde yüksek düzeyde ayak tabanı
565