3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

döneminde performans ve ölüm oranı üzerinde önemli etkilerinin olduğu yapılan çalışmalarla
ortaya konmuştur (Yalcin et al., 2004; Ozkan et al., 2006). Bu çalışmada ülkemizde faaliyet
gösteren bir entegrasyonda etlik piliç performansı, damızlık yaşı, üretim mevsimi ve kümesten
kesimhaneye taşıma mesafesi dikkate alınarak değerlendirilmiştir.
Materyal ve Metot
Proje verileri etlik piliç üretimi yapan entegre bir işletmenin sözleşmeli üretim yaptığı çiftliklere
ait üretim kayıtlarından elde edilmiştir. Entegre işletmenin fason üretim yaptırdığı 414
işletmenin 2009, 2010 ve 2011 yıllarındaki üretimlerine ait veriler kullanılmış ve toplam 5538
veri değerlendirilmiştir. Bu veriler, yem tüketimi, kesim yaşı, kesilen piliç sayısı, kesim ağırlığı
ve taşıma sırasında ölen piliç sayılarıdır. Kesim ağırlığı, yemden yararlanma ve ölüm oranları
damızlık yaşı (28-38, 39-54, 55-77) ve üretim mevsimi (kış, ilkbahar, yaz, sonbahar) dikkate
alınarak, taşıma sırasında ölen hayvan sayısı da mevsim ve taşıma mesafesi (161 km) dikkate alınarak değerlendirilmiştir..
İşletmelerden elde edilen veriler JMP 5.0 istatistik programı ile değerlendirilmiştir. Analizde
farklı modeller kullanılmıştır. Damızlık yaşı ve üretim mevsiminin canlı ağırlık, yemden
yararlanma ve yetiştirme dönemi ölüm oranı üzerine etkilerini incelemek üzerine kullanılan
modelde bu 2 ana etkinin yanı sıra ikili interaksiyonlar yer almıştır. Kesim ağırlığı analizinde
kesim yaşı kovaryans olarak kullanılmıştır. Taşıma sırasındaki ölüm oranı için üretim mevsimi
ve kümes-kesimhane mesafesinin etkisini incelemek üzere yapılan analizde modelde bu iki ana
etki ve interaksiyonlarının yansıra kesim ağırlığı kovaryans olarak yer almıştır. Yıllar itibarıyla
performans ölçütlerindeki değişim önemli bulunmadığından, analizlerde 3 yıla ait verilerin
tamamı kullanılmıştır.
Tartışma ve Sonuç
Damızlık yaşı yumurta ve civciv çıkış ağırlığını etkileyen ve buna bağlı olarak kesim ağırlığı
üzerinde etkisi olduğu bilinen bir faktördür. Damızlık sürü yaşı, kuluçkalık yumurtaya ait
özellikleri etkileyerek, embriyo gelişimi, kuluçka ve çıkış gücü, civciv çıkış ağırlığı ve kalitesi
üzerinde etkili olmaktadır (Lapao et al., 1999; Peebles et al., 1999). Bulgularımız, yaşlı
damızlıklardan elde edilen etlik piliçlerin orta yaşlı ve genç damızlıklardan elde edilenlere göre
daha yüksek canlı ağırlığa sahip olduğunu ve en düşük canlı ağırlığa sahip olan grubun genç
damızlıklara ait olduğunu göstermektedir (Çizelge 1). Bizim bulgularımıza ters olarak, Tona et
al. (2004), damızlık yaşının yetiştirme döneminin ilk haftalarında canlı ağırlıklar üzerinde etkili
olduğunu ancak yetiştirme dönemi sonunda bu etkinin ortadan kalktığını, Joseph and Moran
(2005) ise genç ve yaşlı damızlıkların kesim ağırlıkları arasında önemli bir fark gözlenmediğini
bildirmişlerdir. Bizim çalışmamızda veri tabanı olarak kullanılan damızlık sürü yaşının, diğer
çalışmalardan farklı olarak 28-77 haftalar gibi geniş bir aralığı kapsaması, damızlık yaşının
etkisinin daha belirgin olarak ortaya konmasında etkili olmuştur.
Bu çalışmada, kesim ağırlığının sonbahar mevsiminde diğer mevsimlere göre daha yüksek
olduğu gözlenmiştir. En düşük kesim ağırlığı ise yaz mevsiminde yetiştirilen etlik piliçlerde
elde edilmiştir. Yüksek sıcaklıklarda yem tüketimi sonrası metabolik hızın artması ile vücutta ısı
üretimi artmakta ve hayvanlar metabolik ısı üretimini azaltmak için yem tüketimini azaltmaktadır.
Yaz aylarında gözlenen düşük canlı ağırlığın, ısı stresi altındaki piliçlerin vücut sıcaklıklarını
koruyabilmek için yem tüketimini geriletmesinden kaynaklanabileceği bildirilmiştir (Yalçın
et al., 1997). Damızlık yaşı ve üretim mevsimi interaksiyonu, kış, ilkbahar ve sonbahar
498