3. Uluslararası Beyaz Et Kongresi

P 24 Etlik Tavuk Gübrelerinin Kompostlanma Sürecindeki Değişimler
Gökhan Çaycı 1 , Çağla Temiz 1 , Sonay Sözüdoğru Ok 1 , Gamze Depel 2
1
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Türkiye
2
Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü, Ankara, TAPGEM, Türkiye
Özet
Bu çalışmada, ülkemizde yıllık üretimi yaklaşık 2,1 milyon tona ulaşan etlik tavuk gübrelerinin
küçük üretici bazında havalandırılmalı koşullarda kompostlanması ve kompostlama esnasında
açığa çıkan sıcaklık ve besin maddesi içeriklerindeki değişimlerin saptanması amaçlanmıştır.
Bu amaçla çeltik kavuzu altlıklı taze tavuk gübresi Bolu’da etlik piliç üreten bir işletmeden
temin edilmiştir. Kompostlamanın hızlı bir şekilde gerçekleşmesi için başlangıçta C/N oranının
yaklaşık 25 olması amaçlanmıştır. Bu amaçla 80 kg taze tavuk gübresine 100 kg çeltik kavuzu
ilave edilmiş ve yığının başlangıç nem içeriği yaş ağırlık üzerinden yaklaşık %50 düzeyine
getirilmiştir. Kompostlama sandıklarına yerleştirilen yığın düzenli olarak belirli aralıklarla
karıştırılmış, havalandırılmış ve eksik nemi ilave edilmiştir. Kompostlama işlemine kompost
yığınında sıcaklık stabilitesinin sağlandığı yaklaşık üç ayın sonunda son verilmiştir. Başlangıç,
havalandırma ve bitiş tarihlerinde yığından alınan örneklerde toplam N, P, K, S, Ca, Mg,
organik karbon ve humik+fulvik asit miktarları belirlenmiş ve kompostlama boyunca söz
konusu özelliklerdeki değişimler izlenmiştir. Kompost yığınının başlangıç ve son değerleri
incelendiğinde kompostlamanın sonunda organik karbon, toplam azot ve kükürt miktarlarında
sırasıyla yaklaşık %41, %34 ve %42 azalma, buna karşın toplam fosfor, potasyum, kalsiyum,
magnezyum ve humik+fulvik asit miktarlarında yaklaşık sırasıyla %46, %11, %44, %53 ve
%18 artış tespit edilmiştir.
Giriş
Günümüz toprak yönetim uygulamalarında amaç sadece en yüksek ürünü almak değil aynı
zamanda bozulan dengenin de yeniden sağlanması olmalıdır. Artan dünya nüfusu, plansız
kentleşme ve endüstrileşme bir ülkenin en önemli doğal kaynaklarından olan toprağın yanlış
kullanımlarına neden olmaktadır. Bu sağlıksız gelişme toprağın da en önemli öğelerinden biri
olduğu çevre ve ekosistem üzerine ciddi zararlar vermektedir. Toprağın en temel özelliklerinden
birisi yüzlerce hatta binlerce yılda oluşmasına rağmen kısa sürede kolaylıkla kaybedilebilmesi
veya bozuluma (degradasyon) uğramasıdır. Bozulumun en temel nedenleri de uygun olmayan
toprak ve su yönetimleridir.
Topraklarda organik madde düzeyinin yüksek tutulması, toprak kalitesinin arttırılması ve
sürdürülebilir tarım uygulamalarının vazgeçilmez bir unsurudur. Bilindiği üzere organik madde,
toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini son derece olumlu etkileyen bir yapı
maddesidir. Toprağın devamlı işlenmesi ile doğal yapısı bozulmakta ve özellikle toprağı bir
arada tutan organik maddeler parçalanarak toprak yapısı fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak
bozulmaktadır. Topraklara organik madde sağlayan çiftlik gübreleri, hasat artıkları, kompostlar,
anız vb. maddeler de maalesef toprağa yeterli miktarda döndürülmemektedir. Hatta birçok yerde
anız yakılarak organik madde yok edilmektedir (1).
Toprağın zamanla bozulan bu özelliklerini iyileştirmede tercih edilen yöntemlerden birisi
de topraktan kaybedilen organik maddenin kompost kullanımı ile toprağa geri verilmesidir.
558