Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

102
klimaatstrategie – tussen ambitie en realisme
Tekstbox 4.1 De gemeenschappelijke noemer van co2-equivalenten
Broeikasgassen kunnen onder één noemer gebracht worden door hun effect te vergelijken met dat
van co2. Ze verschillen onderling op drie manieren.
• Allereerst in fysische eigenschappen. Methaan (ch4) heeft bijvoorbeeld per molecule een veel
sterker opwarmend effect dan co2. De fysische eigenschappen en de wijze waarop broeikasgassen
vrijkomen spelen uiteraard ook een rol bij de vermijdingskosten. Industriële obg’s
bijvoorbeeld komen veelal vrij op een beperkt aantal locaties, waardoor ze gemakkelijker te
vermijden zijn dan co2, dat bij alle verbrandingsprocessen vrijkomt.
• Ten tweede verschillen ze qua verblijftijd in de atmosfeer. Methaan verdwijnt bijvoorbeeld
langs andere weg (chemisch in plaats van via fotosynthese) en veel sneller uit de atmosfeer
dan co2. Fluorchloorkoolstofverbindingen (hcfc’s, cfc-12) hebben een zeer lange verblijftijd.
Via de verblijftijd is de relatieve broeikaswerking afhankelijk van de gehanteerde tijdshorizon.
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (ipcc) geeft drie verschillende maten voor
co2-equivalentie, geldig voor een tijdshorizon van respectievelijk twintig, honderd en vijfhonderd
jaar (zie tabel 4.1). In het Kyoto-protocol wordt een tijdshorizon van honderd jaar
gebruikt. De tijdshorizon is mede van belang voor de termijn waarop men effecten van emissiereductiebeleid
wil realiseren. Zowel de mate van onzekerheid als de tijdsvertraging als
gevolg van investeringscycli en de benodigde tijd voor innovatie en diffusie spelen een rol bij
die keuze.
• Ten slotte verschillen broeikasgassen qua soortelijk gewicht. De relatieve broeikaswerking
wordt gemeten per eenheid van massa. Concentraties worden gemeten in parts per million
volume (ppmv), waarbij verschillende gasdeeltjes gelijk zijn in volume, maar ongelijk in massa.
In de literatuur worden tonnen koolstof (c) en tonnen co2 naast elkaar gebruikt. Uit de molecuulsamenstelling
volgt dat 1 ton c (vaste stof, molecuulgewicht 12) equivalent is aan 3,67 ton
co2 (gas, molecuulgewicht 44). Verder weegt 1 kubieke meter co2 evenveel als 2,75 kubieke
meter methaan.
Tabel 4.1 geeft de relatieve broeikaseffecten van de belangrijkste gassen, per tijdshorizon
geijkt aan co2. In deze tabel zijn alle bovenstaande verschillen verdisconteerd,
exclusief de verschillen in vermijdingskosten. De relatief korte verblijftijd
van methaan bijvoorbeeld zegt dus niets over het relatieve opwarmingseffect,
aangezien de verblijftijd verrekend is in de omrekenfactor voor co2-equivalentie.
Analoog aan de equivalentiefactoren per eenheid van massa worden soms ook
equivalentiefactoren in concentratie (ppmv co2-equivalenten) gebruikt.
In dit rapport wordt waar mogelijk de eenheid gtc (gigaton koolstof) gebruikt,
waarmee (het equivalent van) 1 gtc in gasvorm (co2) wordt aangeduid.
4.2.2 de dynamiek van de koolstofkringloop
De natuurlijke kringloop van koolstof tussen atmosfeer en aarde is omvangrijk en
omvat circa 150 gtc per jaar, waarvan zo’n 90 gtc tussen de atmosfeer en de
oceanen en 60 gtc tussen de atmosfeer en ecosystemen op het land (zie figuur
4.2). Het evenwicht in de kringloop is dynamisch en ligt dus niet geheel vast.
Overigens is de totale hoeveelheid koolstof die op onze planeet voorkomt nog