Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

probleeminventarisatie en beleid
afwegingskader als methode om tot een morele afweging van belangen te komen.
Dit ethisch afwegingskader kan ook als leidraad dienen voor de nationale opstelling
van Nederland in internationaal verband, maar daarbij moet er wel rekening
mee worden gehouden dat moraal in internationale verhoudingen in het algemeen
slechts een ondergeschikte rol speelt. De waardering van de klimaatverandering
is niet overal dezelfde en dat geldt ook voor morele opvattingen over
normen en verantwoordelijkheden. Dat komt niet alleen doordat de gevolgen van
de klimaatverandering regionaal verschillen, maar ook doordat regio’s of landen
verschillende prioriteiten en verschillende culturen hebben. 13
Rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid als uitgangspunten
Rechtvaardigheid gaat uit van min of meer universele normen; billijkheid is iets
minder pretentieus doordat zij rekening houdt met een weging van belangen.
Zowel rechtvaardigheid als verantwoordelijkheid vraagt om een participatieve
beoordeling. Vrijwel elke verdeling van lasten laat zich met een speciale interpretatie
van billijkheidsbeginselen verdedigen, met als uitersten de beginselen van
grandfathering (waarbij rechten worden toegekend op basis van de status-quo)
en die van gelijke verdeling van emissierechten per hoofd van de wereldbevolking
(Rose en Stevens 1998). Ook kunnen argumenten worden aangevoerd om
bepaalde sources en sinks wel of juist niet mee te tellen in de bijdragen van landen
aan het probleem of de oplossing ervan. De invloed hiervan is aanzienlijk.
Uiteindelijk gaat het bij de verdeling om een onderhandelingsresultaat: negotiated
justice. In het onderhandelingsresultaat kan aan meerdere invullingen tegelijk
recht worden gedaan, bijvoorbeeld door een geleidelijke verandering van het relatieve
gewicht van beginselen: aansluiting op het heden door gewicht voor de
status-quo en geleidelijk meer aansluiting op de toekomst door gelijke emissierechten:
het onderhandelingsresultaat bepaalt het pad waarlangs.
Dat onderhandelingsresultaat moet in termen van billijkheid kunnen worden
uitgelegd. Er is wel enige consensus over de minimale voorwaarden waaraan een
billijkheidsredenering moet voldoen om acceptabel te zijn. Behoefte (noodzaak
voor de sociaal-economische ontwikkeling om eerst de menselijke basisbehoeften
af te dekken), vermogen (economische en technologische middelen om bij te
dragen aan de oplossing van het probleem) en verantwoordelijkheid (bijdrage aan
het veroorzaken van het probleem) zijn in elk geval noodzakelijke ingrediënten
(Höhne et al. 2003), maar met die ingrediënten kunnen nog uiteenlopende
gerechten worden bereid. Geleidelijk aan wordt het uitgangspunt van de United
Nations Framework Convention on Climate Change (unfccc) van common but
differentiated responsibilities nader ingevuld in de opeenvolgende cop-conferenties
(Conferences of the Parties).
Conclusie
Concluderend kan worden gesteld dat vanuit een ethische invalshoek zeer
verschillende stellingnamen kunnen worden verdedigd. Dat komt vooral doordat
ethiek niet voorschrijft wat wel of niet mag of moet, maar slechts een methode
geeft om daarover – participatief – overeenstemming te bereiken.
51