Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

1
240
klimaatstrategie – tussen ambitie en realisme
klimaatverandering werkelijk hoog en bedreigend worden, is de cruciale vraag
hoe ver dat moment weg ligt. Op een zeer lange termijn zullen immers ook
andere zeer grote veranderingen plaatsvinden. Wie met een tijdshorizon van vijf
eeuwen achterom kijkt, ziet onder meer twee wereldoorlogen, een pandemie van
Spaanse griep, diverse verschuivingen van het culturele, economische en militaire
centrum in de wereld, een exploderende wereldbevolking en niet in de laatste
plaats een kleine ijstijd.
4 tijdstip en waardering van te nemen kosten
De discontovoeten creëren een afwegingsprobleem, omdat klimaatverandering
over een zeer lange periode loopt. Emissiereductiekosten moeten in het algemeen
in een eerder stadium genomen worden dan aanpassingskosten. Dat maakt het te
gebruiken disconto tot de belangrijkste bepalende variabele (Tol 2005). Hoe lager
het disconto, des te zwaarder wegen de effecten in de verre toekomst. Bij een hoog
disconto tellen toekomstige effecten weinig mee en zorgt degene die dan leeft.
Aanpassingkosten op een termijn van 250 jaar wegen zelfs bij een zeer laag disconto
van 1 procent een factor 10 lager dan dezelfde emissiereductiekosten in het heden. 2
Over de hoogte van het te hanteren disconto bestaan verschillen van mening. Voor
een reëel disconto pleit de vergelijkbaarheid met alternatieve investeringen in het
heden: 3 er moet immers een keuze worden gemaakt voor de meest zinvolle besteding.
De relevante vraag is dan bij welke bestedingscategorie een extra euro het
meeste nut oplevert: bij besteding aan klimaatbeleid of aan iets anders? Een alternatieve
keuze voor het disconto voor een overheid is de verwachte economische
groei voor de lange termijn, omdat die de groei van de belastinginkomsten bepaalt
waaruit maatregelen te zijner tijd moeten worden bekostigd. Sommigen argumenteren
dat een samenleving in tegenstelling tot een individu een oneindige tijdshorizon
heeft en daarom geen tijdspreferentie zou hebben – de empirie van
overheidstekorten steunt die visie niet. Ook wordt bepleit voor milieurisico’s een
laag of zelfs negatief disconto te kiezen (wstb 2004). Dat laat zien dat het disconto
niet onschuldig is: het disconto bepaalt wanneer de kosten gedragen worden.
Het voorgaande laat zien dat er drie factoren door elkaar spelen: de tijdswaardering
van geld en de waardering van risico, de vraag hoe de kosten verdeeld
moeten worden tussen huidige en toekomstige generaties en de vraag naar de
relatieve prioriteit van toekomstige belangen (dat wil zeggen de preferenties van
toekomstige generaties).
Het disconto bestaat analytisch uit een tijdsvoorkeur en een risicopremie. De
tijdsvoorkeur geeft aan dat we behoeften liever nu dan later bevredigd zien, de
risicopremie dat met een investering die pas over lange tijd rendeert, in de
tussentijd nog van alles kan misgaan. 4 De risicopremie kan twee kanten opwerken.
Wie zich wil indekken tegen falende investeringen zal een verwacht rendement
eisen dat hoger is dan het risicovrije rendement en dus de risicopremie
optellen bij het risicovrije disconto. Wie zich daarentegen met investeringen wil