Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

92
klimaatstrategie – tussen ambitie en realisme
wordt in de kaderrichtlijn niet nader uitgewerkt. De Kaderrichtlijn Water is
opgesteld naar het model van de samenwerking die door de Rijnoeverstaten is
ontwikkeld. Deze staten werken samen in de Internationale Commissie ter
Bescherming van de Rijn (icbr). De icbr speelt een rol bij het opstellen van een
Stroomgebiedbeleidsplan voor de Rijn. Door de icbr wordt wel ruim aandacht
geschonken aan overstromingsrisico’s.
In verband met wateroverlast valt bij internationale afstemming te denken aan
coördinatie tijdens piekafvoeren en overstromingen zoals early warning systems
en aan een evenwicht tussen preventieve maatregelen bovenstrooms en benedenstrooms.
Die preventieve maatregelen betreffen de trits vasthouden, bergen
en afvoeren.
Het vasthouden van water in het bovenstroomgebied is in de praktijk van weinig
belang voor extreme afvoeren, omdat in die situatie de bodem doorgaans al
verzadigd is. Wel zou op termijn winst zijn te bereiken door een veranderd
grondgebruik. Er zijn op grote schaal waterstandverlagende en afvoerbevorderende
maatregelen getroffen. Deze vergroten de lokale afvoercapaciteit en leiden
daardoor stroomafwaarts tot wateroverlast. Voor een deel kunnen deze maatregelen
met minder afwenteling stroomafwaarts worden doorgevoerd.
Het bergen van water in overloopgebieden is in de praktijk wel doeltreffend
(Hooijer et al. 2002). Dat is echter niet overal zo. Bergingsmaatregelen vragen om
ruimte en concurreren met de ruimtevraag van andere functies, in het bijzonder
in gebieden met een grote bevolkingsdichtheid. Dat is aan de orde voor de oevers
van de Maas ten noorden van Luik. Daar is weinig zicht op een vergroting van de
bergingscapaciteit. Bij de Maas is de afvoer tot aan Luik in grote lijnen evenredig
met de neerslag. In de buurt van Luik zal bij overstromingen water worden gebufferd,
maar tussen Luik en Borgharen blijft het water binnen de bedding en zijn er
geen beperkingen aan de afvoercapaciteit (De Wit 2004). Voor de Rijn is vooral
de waterhuishouding in het gebied tussen Keulen en Duisburg van belang voor
Nederland. De bovenloop van de Rijn heeft dankzij het waterbeheer in Duitsland
een bufferende werking. In het geval van extreme neerslag zou de piekafvoer van
de Rijn sterk oplopen als er stroomopwaarts geen (beheerste) overstromingen
zouden voorkomen. In Duitsland zijn daar overlaten voor ingericht. Dankzij die
overstromingen in Duitsland resulteert bij Lobith een piekafvoer van maximaal
15.500 kubieke meter per seconde.
Als door klimaatverandering de afvoer van water door de Rijn toeneemt, zal
gezocht moeten worden naar een nieuwe verdeling van de wateroverlast tussen
Duitsland en Nederland. Duitsland maar vooral ook Nederland kan daar baat bij
hebben. In Duitsland is in beginsel ruimte voor extra buffering van Rijnwater,
maar ook in Nederland zijn maatregelen tegen wateroverlast denkbaar. Bij voorkeur
zouden de maatregelen daar getroffen moeten worden waar zij het goedkoopst
zijn. Dan genereert de samenwerking tussen Duitsland en Nederland niet
alleen voordelen aan de batenkant maar ook aan de kostenkant. Het is bij een
dergelijke samenwerking in beginsel redelijk om de kosten en baten voor het
stroomgebied in hun geheel te optimaliseren. Het is ook redelijk om de lasten