Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

probleeminventarisatie en beleid
de doelen die worden nagestreefd. Die doelen zijn minder eenduidig dan op het
eerste gezicht lijkt. Het voorkomen of verminderen van risico’s, van verandering
in ecologische systemen, van het onderlopen van laaggelegen gebieden, van
schade aan landbouw, van schade door extreme weersgebeurtenissen, voorkeuren
voor herverdeling tussen generaties en nog veel meer, al die zaken hebben
hun weinig gedefinieerde gewicht in het doel van effectief klimaatbeleid.
Het voorzorgsbeginsel biedt niet onmiddellijk een handvat voor effectief
klimaatbeleid. Met het treffen van maatregelen zijn kosten gemoeid die niet
verwaarloosbaar zijn. Die kosten moeten worden afgewogen tegen de deels nog
onbekende risico’s. Het paradoxale feit doet zich dus voor dat een inschatting
moet worden gemaakt van het onbekende. Ook kan het voorzorgsbeginsel geen
antwoord geven op de vraag wat een verstandige mix is van emissiereductie en
aanpassing. Opgevat als preventie heeft het voorzorgsbeginsel geen meerwaarde
ten opzichte van het klassieke risicomanagement. Het ontbreken van een optimale
beleidsmix impliceert dat ook het aspect van intergenerationele lastenverdeling
weinig houvast biedt. Immers, het blijft onduidelijk bij welke mix van
aanpassingsbeleid en emissiereductiebeleid die risico’s voor toekomstige generaties
het meest worden beperkt, terwijl bovendien intergenerationele verdelingscriteria
ontbreken. Wel biedt het voorzorgsbeginsel meerwaarde bij het hanteren
van kennishiaten. De waarde van de optie van het vroegtijdig ondernemen of
nalaten van actie kan worden afgewogen tegen de waarde van toenemende doelgerichtheid
van actie in het licht van te verwachten kennistoename.
En ten slotte kan ook op basis van ethische beginselen niet zonder meer een afweging
gemaakt worden. Dat spreekt voor zich wanneer men bedenkt dat ethiek
meer een methode is om tot verantwoorde besluiten te komen dan een voorschrift
voor die besluiten.
De grote mate van onzekerheid en de waardegebonden uitgangspunten maken
van klimaatverandering een kneedbaar probleem dat naar believen groter of kleiner
kan worden voorgesteld en in een bepaalde richting kan worden gestuurd. De
rollen van wetenschap en politiek lopen bij het klimaatprobleem meer dan
wenselijk is door elkaar. Het risico bestaat daardoor dat de probleemperceptie en
waardegebonden opvattingen te leidend worden voor de wetenschap in plaats
van omgekeerd. De indeling van de wereld in ‘goed’ (lees: Europa en Japan) en
‘slecht’ (lees: de rest van de wereld) maakt het er niet beter op. Apocalyptische
scenario’s kunnen effectief zijn om sommige burgers te overtuigen van de noodzaak
van ingrijpend klimaatbeleid, maar kunnen evenzeer leiden tot cynisme.
Zo’n strategie wordt kwetsbaar wanneer op mondiaal niveau een meerderheid
van burgers en regeringen moet worden overtuigd van het nut van potentieel
kostbare operaties.
Het zou echter onjuist zijn uit het bovenstaande de conclusie te trekken dat emissiereductie
niet nodig zou zijn. Er zijn ruim voldoende aanwijzingen dat er een
serieus probleem bestaat of zou kunnen bestaan. Alleen al het gegeven dat de
63