Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

222
klimaatstrategie – tussen ambitie en realisme
Leiderschap vereist de bereidheid tot investeren, stimuleren en betalen. Immers,
de leider geeft de urgentie aan, moet geloofwaardig zijn en zelf als voorbeeld
dienen. Dit kan in sommige gevallen een disproportionele bijdrage aan nieuwe
initiatieven impliceren. Leiderschap dient echter functioneel te blijven: het moet
als katalysator fungeren, niet als een eenzijdige subsidiekraan, en mag geen
ondermijnende factor worden voor het concurrentievermogen. Leiderschap is
ongeschikt, en kan zelfs op nadelige wijze worden uitgebuit, ingeval de belangen
te ver uiteenlopen en/of de partners eigenlijk helemaal niet willen. Leiderschap
is functioneel wanneer en voor zover het leidt tot grotere deelname in de multilaterale
coördinatie of tot intensivering van de effectieve emissiereductie van
allen.
Naarmate duidelijker wordt in hoeverre klimaatverandering problematisch is en
naarmate energiezekerheid met klimaatbaten hogere prioriteit krijgt, mag men
verwachten dat – indien nodig – de vs, maar waarschijnlijk ook China en India,
een minder passieve opstelling in de multilaterale coördinatie zullen verkiezen.
Deze activering kan de basis gaan vormen voor bijvoorbeeld een Special Climate
Council (scc) in een toekomstige wco. Evenwel, daarmee verdwijnt het zelfuitgeroepen
prerogatief van leiderschap door de eu.
(5) Leiderschap door coalities
Leiderschap kan ook worden uitgeoefend door een coalitie van grote spelers. Een
coalitie van spelers met grote belangen (zoals omvangrijke potentiële schade, of
een groot emissiereductiepotentieel) is in de positie onderling tot welvaartsvermeerderende
uitruil van die belangen te komen bij een beperkte omvang van de
transactiekosten. De kosten van het leiderschap zijn voor zo’n coalitie gemakkelijker
te dragen, omdat de coalitie als geheel dichter bij de optimale afweging
tussen kosten en baten kan komen dan een afzonderlijke speler. Tevens vormt
zo’n coalitie in de ruimere politieke arena een machtsblok waar de andere spelers
niet gemakkelijk omheen kunnen. De raad ziet een coalitie van de vijf tot acht
grootste ghg-producenten als een effectieve manier om het gewenste emissiereductietraject
tot 2050 af te leggen. De institutionalisering van een scc binnen een
wco is daartoe een geschikte vorm, maar zeker niet de enige optie.
Het leiderschap van een coalitie ontstaat niet vanzelf. Daarvoor zijn diplomatieke
initiatieven nodig en moet het goede voorbeeld worden gegeven door (groepen)
landen die de urgentie van het probleem onderstrepen en bespreekbaar maken bij
anderen. Deze vorm van initiërend leiderschap gaat vooraf aan de coalitievorming.
Verschillende coalities kunnen overigens naast elkaar bestaan, afhankelijk van de
gemeenschappelijke belangen die in zo’n coalitie worden nagestreefd. De praktijk
laat zien dat een coalitie die is gericht op technologieontwikkeling niet uit
dezelfde leden hoeft te bestaan als een coalitie die zich richt op het internaliseren
van externe effecten in (een deel van) de markt. Ook hoeft coalitievorming zich
niet te beperken tot overheden. Juist op het meer horizontale, niet-gouverne