Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

84
klimaatstrategie – tussen ambitie en realisme
gende (maar gecontroleerde) overstromingskans. Met het oog daarop zijn in de
Nota Ruimte noodoverloopgebieden geïntroduceerd, die in geval van een calamiteit
gecontroleerd kunnen overstromen. Besluitvorming erover heeft nog niet
plaatsgehad. 13 Het risico van het afwijzen van noodoverloopgebieden is dat bij
burgers onvoldoende bewustzijn bestaat over het zogenoemde restrisico. Een
zonering met beschermingsniveaus (maar niet met een nulrisico) kan een
leidraad geven voor te nemen maatregelen en beperkt het aansprakelijkheidsrisico
voor de overheid (Hooijer et al. 2002).
Voor schaderegelingen zijn duidelijke richtlijnen van belang, waardoor onzekerheid
over de te vergoeden schade wordt gereduceerd. Die onzekerheidsreductie is
belangrijk, omdat onduidelijkheid bijdraagt aan de vraag naar een ‘geen risico’strategie
en geen prikkel geeft voor het nemen van eigen verantwoordelijkheid
voor schadereductie (Hooijer et al. 2002).
Landinrichting en grondgebruik
De problemen met de waterhuishouding zijn niet beperkt tot de grote rivieren.
Ook buiten de grote rivieren is klimaatverandering niet de enige oorzaak van
problemen. Met name in het lagere gedeelte van Nederland speelt het probleem
van de bodemdaling. In de veengebieden oxideert de veengrond bij contact met
de lucht. Deze daling kan oplopen tot een meter per eeuw. In het noorden van het
land daalt de bodem als gevolg van de gaswinning. Deze daling kan enkele decimeters
per eeuw bedragen. Ten slotte is er een geologische kanteling van Nederland
met enkele centimeters per eeuw. De bodemdaling vormt vooral een
probleem in de kustgebieden. Door de bodemdaling zal de schade van een eventuele
overstroming toenemen. Ook vindt als gevolg van de bodemdaling bij de
afvoer van de grote rivieren in zee meer opstuwing plaats. De zeespiegelstijging
vergroot dit probleem nog.
Het proces van bodemdaling wordt versterkt door een lage grondwaterstand. Op
veel plaatsen wordt het grondwaterpeil actief verlaagd ten behoeve van bebouwing
en landbouw. Een hoger waterpeil in veenweidegebieden is gewenst om
water langer vast te houden, verdroging tegen te gaan en het proces van bodemdaling
te vertragen (vrom-raad 2002). Een duurzaam waterbeheer zou daarom
met name in de regionale watersystemen gebaat zijn met meer ruimte voor
water. Die ruimte kan worden gevonden door anders om te gaan met landinrichting
en grondgebruik. Geleidelijk is in de afgelopen vijftig jaar de functie van de
grondgebonden landbouw verbreed naar recreatieve en esthetische functies. Het
‘platteland’ is er niet alleen meer voor de agrarische productie, maar ook voor de
landschapswaarde. Zowel boeren als stedelingen kunnen er baat bij hebben
wanneer de landschapswaarde explicieter als product van het platteland wordt
gezien: dat leidt soms tot een andere invulling van delen van het platteland. De
klimaatverandering voegt daar nog het waterbelang aan toe. Het waterbelang
laat zich beter combineren met de landschapswaarde dan met de productieve
agrarische waarde.