Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

38
klimaatstrategie – tussen ambitie en realisme
Tekstbox 2.2 De hockeystick
De hockeystick verwijst naar de vorm van de grafiek in figuur 2.2. De grafiek suggereert een min
of meer stabiel klimaat in de afgelopen duizend jaar, gevolgd door een sterke temperatuurstijging
in de tweede helft van de twintigste eeuw. De boodschap dat de opwarming in het afgelopen
millennium zonder precedent is, is indringend en geldt als belangrijk bewijs voor het bestaan van
het door mensen veroorzaakte klimaatprobleem.
Rondom deze hockeystick heeft zich de afgelopen jaren een wetenschappelijk en journalistiek
debat afgespeeld dat laat zien hoe wetenschap en politiek met elkaar interacteren. Een figuur als
deze komt tot stand door een gecompliceerd proces van bewerking en vergelijking van uiteenlopende
en onvolledige waarnemingen. Na de publicatie van het tar was er al snel wetenschappelijke
onenigheid over de databewerking door Thomas Mann, auteur van de grafiek. Het opmerkelijke
is dat er, ondanks de wetenschappelijke onenigheid over de databewerking, onder de
desbetreffende wetenschappers geen verschil van mening bestaat over de recente opwarming; het
wetenschappelijk geschil gaat over de mate van klimaatstabiliteit vóór 1900. In de media echter
gaat het geschil over het al dan niet bestaan van het klimaatprobleem, als een debat tussen ‘gelovigen’
en ‘sceptici’. Ten onrechte, want als McIntyre en McKitrick gelijk hebben, zou dat ook
kunnen betekenen dat het natuurlijke klimaat instabieler is dan aangenomen en dat het risico van
antropogene emissies groter is in plaats van kleiner. Buiten de kring van wetenschappers is deze
discussie dus een volledig eigen leven gaan leiden, waarin het moeilijke wetenschappelijke debat
niet alleen is versimpeld, maar ook van inzet is veranderd.
Gebrek aan kennis over feedback brengt de nodige onzekerheid met zich mee
over de kwantitatieve relatie tussen emissieniveaus en klimaat – zolang het
systeem zich rond het huidige evenwicht beweegt. Het is vrijwel onmogelijk te
voorspellen waar de drempel ligt naar een nieuwe stabiele toestand, en derhalve
of en zo ja wanneer een point of no return wordt bereikt. Bij zo’n gebrek aan
kennis is het verstandig terughoudend te zijn met het beïnvloeden van het
systeem. In Alley’s metafoor: ‘Dancing in a canoe is not usually recommended,
yet dance we do’ – waaraan je zou kunnen toevoegen dat het ook behoorlijk dringen
is met zes miljard mensen in een kano.
Het voorzorgsbeginsel zegt dat gebrekkige kennis niet per se betekent dat er geen
probleem is. In de eerste plaats is kennis niet geheel afwezig. De wetenschap is
verder gevorderd dan ten tijde van het rapport Grenzen aan de groei uit 1970.
Gebrek aan kennis is een extra motivatie voor onderzoek dat gericht is op beter
inzicht in de processen die aan het probleem ten grondslag liggen: het probleem
kan zowel groter als kleiner zijn dan naar de huidige inzichten. Er zijn diverse
‘slapende reuzen’ aanwijsbaar: processen die, eenmaal in gang gezet, niet of
moeilijk beheersbaar zouden kunnen zijn (New Scientist, 12 februari 2005: 9-11).
In de meeste gevallen is er nog maar weinig kennis over de feedbackeffecten en
daarmee over de snelheid, omvang en soms zelfs de richting van deze processen.
Het gaat om bijvoorbeeld de volgende processen:
• Natuurlijke koolstof-sinks die sources zouden kunnen worden. Bij een hogere