Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

aanpassing aan een veranderend klimaat
tief beleid uitgewerkt. 10 Het beleid is gericht op ‘anticiperen op en meebewegen
met water’, ‘investeren in de kwaliteit van natuur’ en ‘landschap ontwikkelen
met kwaliteit’. Bij de ruimtelijke inrichting gaat het om het compenseren van
nadelige effecten van ingrepen: ‘de bestaande ruimte voor de rivier wordt behouden’.
De operationalisering van het waterbeleid voor de grote rivieren vindt vooral
plaats in het Regioadvies (Stuurgroep Bovenrivieren – Stuurgroep Benedenrivieren
2005). Dit advies gaat uit van een langetermijnbeleid gericht op een maatgevende
afvoer van 18.000 respectievelijk 4600 kubieke meter per seconde. Een
van de redenen daarvan is dat een frequenter voorkomen van hoge waterstanden
zou kunnen leiden tot aanpassingen in het stroomgebied in Duitsland. In de
huidige situatie zouden de bovengenoemde waterhoeveelheden tot overstromingen
in Duitsland leiden, waardoor de waterafvoer in Nederland in de tijd wordt
afgevlakt. Dat vermindert het overstromingsrisico hier aanzienlijk, maar het is de
vraag of voor de lange termijn van die situatie kan worden uitgegaan. Het regeringsbeleid
gaat voorlopig (tot 2015) uit van een maatgevende afvoer van 16.500
kubieke meter per seconde.
Bij een substantiële groei van de te verwerken waterhoeveelheden wordt het
tijdelijk bergen van water in overloopgebieden een steeds minder aantrekkelijke
optie. Om een overschrijding van de huidige maatgevende afvoercapaciteit van
de Rijn met 2000 kubieke meter per seconde 11 gedurende vijf dagen te bergen is
minimaal een gebied van circa 20 bij 22 kilometer nodig dat tot twee meter diep
kan worden gevuld. 12 Dit voorbeeld laat tevens zien dat zogenoemd flexibel peilbeheer
slechts in beperkte mate effectief is voor het bergen van overtollig water in
extreme situaties. Met een dergelijke ruimte-inzet kan de afvoercapaciteit van de
grote rivieren nog sterk worden vergroot wanneer gekozen wordt voor stromende
berging door een verbreding van het winterbed. Een ruimte-inzet van
40.000 hectare levert over het stroomgebied van de Rijn in Nederland een extra
breedte voor het winterbed van ongeveer 2,5 kilometer. Natuurlijk is die breedte
door bebouwing lang niet overal realiseerbaar. In zulke gevallen kunnen bypasses
extra capaciteit realiseren, soms in combinatie met landschappelijk aantrekkelijke
opties. Het is van belang voor de toekomst zo veel mogelijk opties open te
houden, aangezien het veranderen van met name stedelijke bestemmingen met
hoge kosten gepaard gaat.
Een goede bescherming tegen hoog water neemt niet alle risico’s weg. Er blijft
altijd het zogenoemde restrisico van een calamiteit. Naarmate de toestand van de
dijken uniformer voldoet aan de veiligheidsnormering, wordt de situatie in geval
van calamiteiten minder voorspelbaar: er zijn geen duidelijke zwakke plekken
aanwijsbaar waar een dijkdoorbraak zal plaatsvinden, met als ongewenst gevolg
dat doorbraken mogelijk ongecontroleerd op meerdere plaatsen tegelijk plaatsvinden
(Hooijer et al. 2002). Gecontroleerde overstromingen in gebieden met
geringe economische waarde reduceren de overstromingskans in gebieden met
grote economische waarde, waardoor per saldo het schaderisico daalt bij een stij-
83