Klimaatstrategie - tussen ambitie en realisme - Wetenschappelijke ...

90
klimaatstrategie – tussen ambitie en realisme
tie om de ruimtelijke ordening naar haar noden te doen schikken. De Nota
Waterhuishouding moet immers doorklinken in de provinciale plannen voor de
waterhuishouding en in het streekplan. Die verhouding lijkt functioneel. De
nieuwe Wet ruimtelijke ordening zal deze verhouding nog versterken. In het
verleden is het belang van een veilige waterhuishouding echter ondergeschikt
geraakt aan andere belangen, ruimtelijk en ook financieel van aard. Het belang
van een veilige waterhuishouding bleek maatschappelijk en bestuurlijk niet sterk
verankerd te zijn.
In de voorbereiding van het planologische kernbesluit Ruimte voor de rivier is de
spanning tussen de verschillende bestuurslagen zichtbaar. Op provinciaal en
lokaal niveau tellen de agrarische belangen en de belangen van woningbouw
zwaarder dan op rijksniveau. De zogenoemde interactieve besluitvorming leidt
ertoe dat de belangen die vanuit het rijk worden ingebracht, tegen provinciale en
lokale belangen worden afgewogen. Die afweging is op zichzelf niet fout, maar bij
zaken van nationaal belang moet dit vooral resulteren in een betere inpassing in
de lokale context en niet in een afzwakking van nationale doelen. In de onderhandeling
tussen het rijk en de provincies wordt gebruikgemaakt van de vrijheidsgraden
die er voor de realisering van een hoger veiligheidsniveau ten aanzien van
overstroming bestaan. Het is daarbij de vraag hoe groot die vrijheidsgraden zijn.
Het is bijvoorbeeld opmerkelijk dat in ruil voor compenserende maatregelen op
bepaalde plaatsen de bestemming van de winterbeddingen van de grote rivieren
voor afvoer tijdens hoge waterstanden veranderd kan worden in een bestemming
voor woningbouw. Daarmee lijkt een beroep te worden gedaan op de ‘nee tenzij’clausule
uit de Beleidslijn Ruimte voor de rivier uit 1996. Deze Beleidslijn
verbindt nieuwe activiteiten in de winterbedding van de grote rivieren aan een
strikt toetsingskader.
Voor maatregelen ten behoeve van de overstromingsveiligheid is draagvlak
nodig. In het geval van de onder de verantwoordelijkheid van het rijk vallende
grote rivieren geldt dat niet alleen voor het draagvlak onder lokale bestuurders,
maar betreft het ook het draagvlak onder de plaatselijke bevolking. Hufen (1998)
stelt dat het ontbrekende draagvlak onder de bevolking een belangrijke factor is
geweest voor een stagnerend bestuur, hetgeen geleid heeft tot afzwakking en
uitstel van de oorspronkelijke plannen om de grote rivieren op een veiligheidsniveau
met een catastrofekans van 1/3000 te brengen. Het geheugen van het
publiek voor grote rampen zoals de watersnoodramp van 1953 is betrekkelijk kort.
De perceptie van de veiligheid was ten tijde van de wateroverlast van 1995 en
1997 veel hoger dan de feitelijke veiligheidssituatie, waarvan de catastrofekans in
de orde van 1/100 lag. De vorming van deze valse perceptie is hand in hand
gegaan met blijken van waardering voor de cultuurhistorische waarden van het
rivierengebied. Het was duidelijk dat om de oorspronkelijke plannen te realiseren
forse ingrepen noodzakelijk waren die deze waarden zouden aantasten. Na de
wateroverlast van 1995 en 1997 is het maatschappelijk draagvlak voor maatregelen
sterk vergroot. Hufen speculeert echter op de mogelijkheid dat dit draagvlak
snel weer zal afkalven.