Temas de Patrimonio Cultural 20 Buenos Aires Gallega Inmigración ...

Temas de Patrimonio Cultural 20nos anos corenta e mesmo nos cincuenta. Obras esenciais, como o Sempre en Galizade Castelao, publicado na sua primeira edición en 1944, ou a revista Galicia emigrante,fundada en 1954 e dirixida por Seoane, son o mellor exemplo desta contribución daemigración e do exilio a unha cultura como a galega que, desde 1936, ficara privadanon só de voces, senón dunha plataforma institucional ou editorial para a sua expresiónnormalizada. Abonda botar unha ollada á producción editorial que, da mán destes exiliados,se desenvolveu en Bós Aires (Botella Al mar, Dorna e Hórreo en Emecé, Nova,Galicia…) para decatarse desta posición central da capital arxentina no mantemento dacontinuidade da cultura galega, feita mesmo con frecuencia na lingua propia que, naGalicia europea, non acadou ata os anos cincuenta unha mínima posibilidade de expresióncontinuada, a través de iniciativas editoriais como as viguesas Edicións Monterrei(1949) e da Editorial Galaxia (1950). Boa parte destes contributos porteños ten sido xaanalisada, entre outros, por autores como X.Neiras Vilas (2001) ou X.L.Axeitos (2003),aos que remito.Por esta razón, non me vou ocupar aquí de avaliar esta magna obra cultural, senónde facer unha achega particular nesta historia de mecenatos acordados na Galiciaemigrante para a cultura galega. Refírome ao proxecto de publicar unha ambiciosa obrade historia de Galicia, que fóra xa pensada parcialmente polo Seminario de EstudosGalegos e que, de novo, se retoma a finais dos anos corenta. O proceso de elaboracióndesta obra, encomendada a autores que moraban en Galicia e da que se fixo responsablea Ramón Otero Pedrayo, foi máis dificultosa do que a primeira vista poidera parecer.A orixe destas dificultades non estaba, desde logo, nos ambientes do exilio porteño,senón no seo da cultura galega que, despois da guerra civil, experimentara unha radicaltransformación institucional. Para o caso que nos ocupa, o da investigación no ámbitodas humanidades, a principal mudanza fóra a supresión (e incautación por parte deinstitucións oficiais, como a Universidade de Santiago e, logo, o Consello Superior deInvestigacións Científicas, CSIC) do antigo Seminario de Estudos Galegos (SEG), fundadoen 1923 e definitivamente suprimido en 1941. A solución de continuidade que tivoo Seminario foi o Instituto de Estudios Gallegos “Padre Sarmiento”, adscrito ao CSICen 1944, que formalmente pretendía ser un continuador do vello SEG. A influencia queeste novo panorama institucional tivo no proxecto historiográfico de Otero Pedrayo foimoi directa, como de contado se verá.Alén de doutras fontes e informacións das que se dará conta, o percurso seguidopola Historia de Galiza dirixida por Otero Pedrayo descansa na análise dun epistolarioaínda en grande parte inédito, que é a correspondencia cruzada entre Otero Pedrayo e odirector do Museo de Pontevedra e membro preeminente do “Padre Sarmiento”, Xosé F.Filgueira Valverde. Estes dous nomes son as pezas principais do “dramatis personae” doasunto, aos que cómpre engadir un terceiro, que é o do mecenas de Bós Aires, ManuelPuente, persoeiro que formaba parte do grupo de emigrantes que, con Abraira e Prada,máis próximo se atopaba daquela á figura de Alfonso Castelao, no seu exilio porteño.No interior deste triángulo abrollan con claridade dous problemas que permiten ilustrarcabalmente unha parte esencial da historia da cultura galega do século vinte. Dunhabanda, o apoio das colectividades da emigración á normalización da vida cultural de280