Temas de Patrimonio Cultural 20 Buenos Aires Gallega Inmigración ...

Buenos Aires Gallega. Inmigración, pasado y presenteGalicia e, doutra, a escisión producida pola guerra civil non só entre o exilio e o interior,senón tamén dentro do propio galeguismo que actuaba na Galicia europea.Un asunto central do epistolario entre Otero Pedrayo e Filgeira Valverde é, xustamente,a explicitación do proceso de elaboración da Historia de Galiza, o proxectoencomendado a Otero polos galeguistas do exilio porteño, baixo o mecenato de ManuelPuente, con ocasión da visita que o señor de Trasalba fixo a Bós Aires en 1947 e que,el propio contaría logo no seu ben fermoso libro Por os vieiros da saudade (1952).Entre as diversas propostas que xurdiron desta visita de case dous meses á capital doPlata, trouxo Otero a petición de dar cima á aquel vello proxecto do SEG de contarcunha publicación na que se dese conta de toda a fartura investigadora que, no ámbitoda historia de Galicia, fixera a xeración Nós e os “novos” do Seminario. O propio Oterorelembraría pouco tempo despois da sua viaxe, nas suas “lembranzas e crónicas dunhaviaxe a Buenos Aires”, o encargo que se lle fixo:“Manuel Puente non declarou, nas moitas conversas connosco en Buenos Aires,o pensamento de impresionate grandeza, de pura e rexa elegancia de xuntar o seu nomeá publicación dunha historia da Nosa Terra. Sen dúbida xermolaba de antigo a idea nasua mente. Cando tempo despoixa recibimos carta histórica co pensamento da obra, eo desexo de ser nós os ordeadores e directores dela, quedou ben confirmada para nós,como de exemplar petrucio de Galicia, a figura do grande amigo Puente. Fumos amigosdesde as primeiras falas no barco, chegando a Montevideo” (Otero, 1952)O entusiasmo con que Otero acolleu a idea foi enorme, pero os problemas paraa sua elaboración non tardaron en aparecer, pouco tempo despois de desembarcar dopaquebote Cabo de Hornos que o traía de Bós Aires, en setembro de 1947. Esto explica,entre outras razóns, que a publicación da obra fose demorada, que non chegase aculminarse de todo e que, en sustancia tivese ficado como un proxecto truncado, maliaa relevancia que teñen os tres volumes finalmente eitados, precedidos dun prefacio deOtero ao modo dun “discurso preliminar”, que evoca aquel que encabezara a grande brahistórica do patriarca Murguía, un século denantes.Como xa se dixo, esta Historia de Galiza non saiu a lume, nos seus dous primeirosvolumes, ata 1962, pero a dirección e organización deste proxecto ocupou moitashoras a Otero Pedrayo e aos seus colaboradores. A explicación desta demora podería serexplicada pola lentitude con que afrontaron aquel Otero e os seus colaboradores. Perohai outra razón de peso moi importante, que este epistolario axuda a entender mellor, queé a existencia en paralelo de dous proxectos relativamente semellantes, que ocupan boaparte das epístolas cruzadas entre Otero e Filgueira desde 1948 ata 1958, que reflictenno fondo a escisión cultural que padecía a Galicia do franquismo: o exilio de tradición“seminarista”e o interior de filiación “sarmentiana” ou, dito de forma persoalizada, ManuelPuente e Otero Pedrayo, dunha banda e F.J.Sánchez Cantón e Filgueira, da outra.O galeguismo do grupo Galaxia, sen ter un protagonismo especial no asunto, púxose aocarón da empresa dirixida por Otero, por máis que algúns correspondentes de Bós Aires,como Luis Seoane, dubidasen claramente da magnanimidade de Puente e dos seus amigos281