5502 ve 5510 Sayılı Kanunlara Göre - asmmmo

Bu bölümde sigortalı tanımı ile kimlerin sigortalı sayılıp sayılmayacağınayer vereceğiz. Başlığın özellikle “sosyal sigortalılar” olarak seçilmesi kısave uzun vadeli sigorta kolları kapsamındaki zorunlu sigortalı olanları diğerlerindenayırdedebilmek içindir. Şöyle ki; 5510 sayılı Sosyal Sigortalarve Genel Sağlık Sigortası Kanununda genel olarak sigortalılar, isteğe bağlısigortalılar ve genel sağlık sigortalısı sayılanlar olarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir.Genel sağlık sigortalısı kavramı diğerlerini de kavrayan dahaçatı bir kavram olarak görülmektedir. Bu bölümde ve diğer açıklamalarımızdasigortalı kavramı ile sosyal sigortalı sayılanları kasdediyor olacağız.I –GENEL OLARAK SİGORTALILIK5510 sayılı Kanunda hizmet akdi ile bağımlı olarak çalışanlar, kendi namve hesaplarına bağımsız olarak çalışanlar ve memurlar ile diğer kamu görevlileribirlikte sigortalı olarak sayılmışlardır. Sigortalı, kısa ve/veya uzunvadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendiadına prim ödemesi gereken kişi olarak tanımlanmıştır.(5510/3-6) Böyleolunca da sigortalı sayılma şartlarını, sigortalı sayılanları ve sayılmayanlarıayrı ayrı değerlendirmek daha anlamlı olacaktır.I .1 –HİZMET AKDİ İLE ÇALIŞANLARIN SİGORTALISAYILMA ŞARTLARIBurada eski 506 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılanlar için geçerliolan açıklamalara yer verilecektir. Zira eski 506 sayılı Kanunun2.maddesinde belirtilen sigortalılar, şimdi 5510 sayılı Kanunun 4.maddesibirinci fıkrası (a) bendinde gösterilmiştir.I .1 .1 –Kural olarak iş ilişkisinin hizmet akdine dayanması5510 sayılı Kanunun 4.maddesi birinci fıkrası (a) bendine göre, hizmet akdiile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılmaktadır.Bu kapsamda sigortalı sayılmada temel belirleyici hizmet akdidir.Bir başka anlatımla, sigortalı ile işveren arasında hizmet akdine dayanan,“zaman” ve “bağımlılık” unsurlarını da içeren bir iş ilişkisinin varlığı gerekmektedir1 .Bunlardan özellikle bağımlılık, iş ve sosyal güvenlik hukuku uygulamasındatemel bir ilke olup, bu unsur, hizmeti işverenin gözetim ve denetimialtında yapmayı ifade eder. Yeni istihdam modelleri, atipik iş ilişkileri gibidurumlarda, taraflar arasında sıkı bir bağımlılık ilişkisi bulunmasa da, işvereniniş organizasyonu içinde yer alınmaktaysa, bu unsurun varlığınınkabulü gerekecektir. Önemli olan, işverenin her an denetim ve buyurmayetkisini kullanabilecek olması, çalışanın, edimi ile ilgili buyruklara uymasıdışında, çalışma olanağı bulamayacağı nitelikte teknik ve hukuki bir bağımlılığınbulunmasıdır 2 . Öyle ki, çalışanın yurtdışında ikamet etmek suretiyleçalışması bağımlılık unsurunun yokluğu anlamına gelmeyecektir 3 .1 Y. 10.HD. 10.05.2005, E:2005/2077, K:2005/52342 Y. HGK. 02.02.2005, E:2004/10-737, K:2005/263 ENGİN, Murat: “Bireysel İş İlişkisinin Kurulması Ve İşin Düzenlenmesi Açısından Yargıtayın 2004 Yılı Kararla-Ankara SMMMOYeni Sosyal Güvenlik Uygulaması 37