19.05.2013 Views

refranes en el calendario. propuesta de análisis y clasificación de ...

refranes en el calendario. propuesta de análisis y clasificación de ...

refranes en el calendario. propuesta de análisis y clasificación de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ENERO LA MESA-XXI 287<br />

VEGETALES Y HORTALIZAS-5<br />

RELACIÓN DE ENTRADAS<br />

16-EL PEPINO (1)<br />

03 A8.1.16/01 Mi hijo cagadu<strong>el</strong>o, pí<strong>de</strong>me pepinos <strong>en</strong> <strong>en</strong>ero<br />

03 A8.1.16/02 En <strong>en</strong>ero pedir pepinos, es <strong>de</strong>satino<br />

03 A8.1.16/01 1 7 X A 0 16<br />

EN (A1c) Mi hijo cagadu<strong>el</strong>o*, pí<strong>de</strong>me pepinos <strong>en</strong> Enero<br />

* Cagadu<strong>el</strong>o: diminutivo <strong>de</strong> cagado. El impertin<strong>en</strong>te y ridículo, assi <strong>en</strong> la persona como <strong>en</strong> sus<br />

acciones, que por ser <strong>en</strong>fadoso dice <strong>el</strong> refrán (Diccionario <strong>de</strong> autorida<strong>de</strong>s, 1729, DRAE).<br />

G. Dízese <strong>de</strong> personas que, sin mirar lo que les haze daño o provecho, pid<strong>en</strong> cosas sin tiempo y<br />

fuera <strong>de</strong> su sazón. T<strong>en</strong>ía la otra <strong>el</strong> hijo muy apassionado d<strong>el</strong> fluxo, y pedíale por <strong>en</strong>ero<br />

pepinos, si<strong>en</strong>do cosa fuera <strong>de</strong> tiempo, y dañosa para su <strong>en</strong>fermedad. La causa es, porque con<br />

<strong>el</strong> fluxo viénese a <strong>de</strong>secar, y la sequedad quiere humidad, y assí quiere bever agua fría, y fruta<br />

fría, como pepinos, los quales pued<strong>en</strong> algunos <strong>en</strong>riquescer a maneras <strong>de</strong> g<strong>en</strong>tes (Mal Lara:<br />

VIII, 45).<br />

A. El ins<strong>en</strong>sato proce<strong>de</strong>r <strong>de</strong> este personaje se explica bi<strong>en</strong> con otro refrán recogido por Correas:<br />

Cogombros y agua fría, cagalera fina (CO: C 564). En efecto, este necio individuo que sufre<br />

severas diarreas, a las que alu<strong>de</strong> su ridículo ap<strong>el</strong>ativo (“cagadu<strong>el</strong>o”), al tratar <strong>de</strong> poner<br />

remedio a la indisposición que le <strong>de</strong>shidrata y le hace s<strong>en</strong>tir sed, no hace sino ac<strong>en</strong>tuar su<br />

mal. El pepino es un alim<strong>en</strong>to frío y húmedo, que sólo mom<strong>en</strong>táneam<strong>en</strong>te alivia su sed, pues<br />

como constata <strong>el</strong> refrán <strong>de</strong> Correas, las propieda<strong>de</strong>s laxantes que éste posee no hac<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>finitiva, sino agravar su pa<strong>de</strong>cer. El pepino se trata <strong>de</strong> una hortaliza <strong>de</strong> verano y lo propio<br />

es que <strong>en</strong> dicha estación sea consumida, no <strong>en</strong> <strong>el</strong> invernal <strong>en</strong>ero. El pepino, <strong>en</strong> fin, no<br />

disfrutó antaño <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a reputación <strong>en</strong> <strong>el</strong> régim<strong>en</strong> alim<strong>en</strong>ticio, como reflejan los textos<br />

recogidos.<br />

2/1 Los pepinos & los cohombros son frios & humidos (...) son <strong>de</strong> muy dura substancia. E<br />

por<strong>en</strong><strong>de</strong> son muy malos <strong>de</strong> comer. (...) E <strong>el</strong> gouierno d<strong>el</strong>os pepinos & d<strong>el</strong>os cohombros<br />

es muy poco & malo & muy crudo & aparejado para se corromper mucho ayna<br />

señaladam<strong>en</strong>te por razon que con su dureza & con su frialdad son muy<br />

<strong>de</strong>(n)sobedi<strong>en</strong>tes ala digestion & ala cal<strong>en</strong>tura natural d<strong>el</strong> estomago E por esta<br />

<strong>de</strong>sobedi<strong>en</strong>cia no pue<strong>de</strong> hazer d<strong>el</strong>los la natura ning(n)[u]n humor bu<strong>en</strong>o: & han se <strong>de</strong><br />

podresçer con <strong>de</strong>samparo d<strong>el</strong>a natura & ala causa son muy mala vianda. (...) E <strong>de</strong>zimos<br />

que los pepinos & los cohombros por la friura & humidad que <strong>en</strong><strong>el</strong>los ay han virtud <strong>de</strong><br />

amansar <strong>el</strong> trespassami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong>a sed que los hombres ti<strong>en</strong><strong>en</strong> por alguna cal<strong>en</strong>tura<br />

acid<strong>en</strong>tal. La qual es la cal<strong>en</strong>tura <strong>de</strong> las fiebres. E la cal<strong>en</strong>tura d<strong>el</strong> <strong>en</strong>c<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to d<strong>el</strong><br />

ayre <strong>en</strong>los tiempos d<strong>el</strong> estio.<br />

Anónimo, Macer. Granada 1518.<br />

Yo fui a concertar un día<br />

<strong>el</strong> <strong>en</strong>tierro <strong>de</strong> un hermano<br />

que se me murió <strong>en</strong> verano<br />

<strong>de</strong> pepinos y agua fría.<br />

Gaspar <strong>de</strong> Ávila, El familiar sin <strong>de</strong>monio, 1636.<br />

F. N: 4876 (f. 77v) = CO: M, 953 = MK: 49381.<br />

V/1 Mi hijo <strong>el</strong> du<strong>el</strong>o, pí<strong>de</strong>me pepinos por <strong>en</strong>ero (Mal Lara: 8, 45). [l, m]<br />

1271

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!