inostrani kapital kao faktor razvoja zemalja - Ekonomski fakultet u ...

potencijalne deformacije. Značajno je istaći da iznenadno smanjenje opšte poreske
stope može umanjiti poreske prihode države tokom tranzitnog perioda, međutim,
jednostavnost poreskog sistema podsticajno deluje na privlačenje budućih
investitora i povećava osnovicu za oporezivanje u dugom roku, i po tom osnovu
kompenzira fiskalne gubitke na osnovu inicijalne redukcije poreza” [2, str. 14].
Iz tih razloga, vlade mnogih zemalja se sve više oslanjaju na šeme poreskih
olakšica u svojim nastojanjima da privuku inostrane investitore. Prednost ovog
selektivnog pristupa u odnosu na opšte smanjenje poreza i njegova atraktivnost se
ogleda u tome što minimizira inicijalne efekte na fiskalne prihode i, u principu,
podržava targetiranje onih specifičnih industrijskih oblasti ili aktivnosti koje su
prioritetne za brži razvoj celokupne privrede. Takođe se smatra da takve vrste
olakšica generišu signalizirajuće efekte na državne aktivnosti sa ciljem stimulisanja
stranih direktnih investicija, kao i da je njihova implementacija brža, sa aspekta
vremena, i troškovno efikasnija u odnosu na generalnu reformu poreskog sistema.
Jedna od najčešće primenjivanih formi poreskih olakšica odnosi se na
smanjivanje stope oporezivanja korporativne dobiti, putem davanja poreskih
oslobođenja ili privremenih popusta. Ovaj oblik poreskih olakšica je naročito bio
popularan u “emerging” ekonomijama u kojima su vlasti favorizovale primenu
diskrecionih mera fiskalne politike. Na primer, neki afrički zakoni o investicijama
uključivali su poreska oslobođenja sa diferenciranim popustima i periodima
umanjenja u zavisnosti od ciljeva nadležnih državnih organa. Osnovna prednost
poreskih oslobođenja ogleda se u tome što se njihovom primenom ostvaruju velike
koristi odmah nakon što kompanija počinje da ostvaruje svoje prihode. Usled toga,
poreska oslobođenja su značajniji instrumenti u odnosu na olakšice, kao što je
smanjivanje stope oporezivanja na korporativnu dobit, budući da se efekti olakšica
ispoljavaju veoma sporo u dugom vremenskom periodu. Međutim, iskustvo
pokazuje da se njihov osnovni nedostatak ogleda u tome što uglavnom privlače
kratkoročne investicije u onim industrijskim sektorima koji se odlikuju velikom
pokretljivošću kompanija iz jedne poreske oblasti u drugu. Na kraju bi se moglo
reći da poreska oslobođenja mogu dovesti do erozije poreske osnovice ukoliko
poreski obveznici “nauče” kako da izbegnu oporezivanje prihoda iz drugih izvora.
Na primer, tokom fiskalne godine u kojoj su kompanije oslobođene od plaćanja
poreza, one posluju po preferencijalnoj stopi oporezivanja korporativne dobiti. U
slučaju da korporativni poreski obveznik ima na raspolaganju pravo alternativnog
izbora, ostvareni prihod se može preneti u onu kompaniju koja je oslobođena od
plaćanja poreza, i na taj način, smanjiti troškove plaćanja poreza kompanije koja se
nalazi u njihovom vlasništvu, a koja mora da plati porez.
Veliki broj, naročito industrijalizovanih zemalja dozvoljava brzo otpisivanje
investicionih troškova, bilo svih investicija ili onih koje žele da uvedu putem
poreskih olakšica ili kredita. Ove olakšice se javljaju u tri oblika: 1) ubrzni otpis
osnovnih sredstava (ubrzana amortizacija), koja omogućava preduzećima da iskažu
manju osnovicu za oporezivanje prihoda, čime se stvaraju uslovi za povećanje
fondova amortizacije, tj. mogućnosti za ulaganja u nove investicije, 2) poreska
174