inostrani kapital kao faktor razvoja zemalja - Ekonomski fakultet u ...

almost finished transitional processes, after the existing reserves have been depleted, can
achieve a long-term economic growth, before all, through the use of greenfield FDI, that is
through the category of the so called non-privatization FDI. For this reason, the advanced
transitional countries increasingly strive to attract them.
The main conclusion of this paper is that FDI do not always bring long-term benefits
for a host country. It is probable that FDI can produce developmental effects, i.e. positive
externalities if the country has at its disposal relatively good human capital, and if an
active policy towards FDI has been adopted.
Key words: foreign directs investments (FDI), transitional process, maintainable
development, economic growth, invesment climate.
Uvod
Pod stranim direktnim investicijama 49 podrazumevamo ulaganja koja su
rezultat korišćenja inostrane akumulacije u cilju investicionog ulaganja u domaća
preduzeća u realnom i finansijskom, odnosno bankarskom sektoru, tj. pojavu kada
investitor koji se nalazi u jednoj zemlji (zemlja porekla) stiče aktivu u drugoj
zemlji (zemlja domaćin). UNCTAD definiše strane direktne investicije kao
investicije koje podrazumevaju dugoročan odnos i trajni interes, kao i kontrolu
entiteta rezidenta jedne privrede (stranog direktnog investitora ili matične
kompanije) u kompaniji rezidentu druge privrede u odnosu na onu iz koje je strani
direktni investitor.
Ključnu karakteristiku priliva inostranog investicionog kapitala u obliku
stranih direktnih investicija, čini kupovina domaćih preduzeća i banaka ili, što je u
našoj zemlji ređi slučaj, izgradnja potpuno novih proizvodnih kapaciteta u realnom
sektoru privrede. Benefiti koji se ostvaruju prilivom SDI, stvorili su oštru
konkurenciju na globalnom tržištu slobodnog kapitala, a sve u cilju privlacenja što
obimnijih i raznovrsnijih SDI. Direktna strana ulaganja predstavljaju onaj oblik
preduzimanja investicionih aktivnosti posredstvom kojeg strani ulagači stiču
preovlađujuću ili potpunu kontrolu nad upravljanjem i poslovanjem domaćih
preduzeća pa je shodno tome dimenzija upravljanja ono što razlikuje SDI od
“portfolio investicija”.
Dosadašnja iskustva pokazuju da su SDI imala pozitivne, ali i negativne
efekte na privrede zemalja u tranziciji u proteklom periodu,
Na jednoj strani su mišljenja koja u prvi plan ističu pozitivne efekte priliva
stranog kapitala kao što su: više stope rasta (rast društvenog proizvoda i
investicija), ubrzanje strukturnih reformi, rast izvoza, poboljšanje eksterne
finansijske situacije zemlje, povećanje deviznih rezervi, manja ograničenja u
tekućem bilansu, liberalizacija deviznih restrikcija i dobijanje povoljnijeg
kreditnog rejtinga. Strane direktne investicije su ulje koje “podmazuje” točkove
evropske integracije, jer osiguravaju pristup novim finansijskim izvorima,
49 U daljem tekstu će umesto punog naziva "strane direktne investicije" biti korišćena skraćenica SDI.
255