inostrani kapital kao faktor razvoja zemalja - Ekonomski fakultet u ...

međuproizvodima i nekim investicionim dobrima, znači tražnju upravo za onim
dobrima kojima raspolažu istočnoevropske zemlje. Zemlje u tranziciji su iskoristile
eksterne pogodnosti koje su vladale na svetskom tržištu i širom otvorile vrata
stranim direktnim investicijama. Period od 1995. do 2001. godine karakteriše
snažan priliv stranih direktnih investicija i značajna ulaganja transnacionalnih
kompanija, kao što su Reno, Bajer,Henkel, Simens, Semperit, Tomson. SDI su
1993. godine predstavljale trećinu, a 1996. godine polovinu ukupnog neto
kapitalnog priliva ovih zemalja.
U procesu transformacije privrednih sistema, realizacije ekonomskih reformi i
privlačenja privatnih stranih ulaganja, pre svega stranih direktnih investicija
prednjače Slovenija, Poljska, Češka, Mađarska i Slovačka. Ova grupacija zemalja
predstavlja izuzetno atraktivnu privrednu lokaciju za mnoge strane investitore.
Stoga je osnovna karakteristika investicionog kretanja u zemljama CIE,
koncentracija u ekonomijama sa najboljim reformskim rezultatima (Mađarskoj,
Poljskoj i Češkoj Republici – sa prilivom od oko 22-28 milijardi dolara godišnje
(vidi tabelu 1). Zbog značaja stranih direktnih investicija, zemlje u tranziciji se
prosto nadmeću za pružanje što povoljnijih uslova za ulazak stranog kapitala, gde
strane investicije zaista transformišu «staro» tržište u slobodno tržište. Posmatrane
zemlje su nakon početne “tranzicione recesije” uspele da dostignu, a neke od njih i
da prestignu, nivo razvoja koji su imale na početku tranzicionog procesa.
Zanimljivi su podaci o poreklu kapitala investiranog u region CIE - najviše
kapitala u zemlje u tranziciji dolazi iz razvijenih tržišnih ekonomija Zapadne
Evrope, čije investicije čine 65-80% ukupnih ulaznih SDI. u većini zemalja ovog
regiona.U Makedoniji, Bugarskoj, Mađarskoj, Hrvatskoj, Poljskoj, Slovačkoj,
Sloveniji, Litvaniji i Belorusiji dominira kapital poreklom iz zemalja Evropske
unije (60-75%). Kapital iz SAD i Nemačke čini 10% i 20% ukupnog SDI stanja
većine CIE zemalja. Najznačajniji investitori u regionu su bili proizvođači
automobila.
258
Tabela br 2: Strutura po sektorima ukupnog SDI stanja u razvijenim i zemljama
u tranziciji, u 2004.
Sektor
U milionima dolara U procentima
2004 2005 2004 2005
Primarni 11.420 11.532 1,3 3,1
Sekundarni 117.047 92.821 13,5 24,7
Tercijarni 704.014 267.416 81,0 71,0
Nespecificiranio 37.075 4.693 4.3 1,2
Izvor: UNCTAD, FDI/TNC database, WIP 2006.
Sektorska distribucija - Najveći deo SDI stoka u razvijenim i tranzicionim
ekonomijama je u okviru tercijarnog sektora koji postaje sve privlačniji za strane
investitore.