inostrani kapital kao faktor razvoja zemalja - Ekonomski fakultet u ...

i pragmatičniji pristup od strane samih zemalja u razvoju, koje su najčešće tle za
inostrane direktne investicije i operacije transnacionalnih korporacija.
2. Osnovna definicija transnacionalnih korporacija
Značajne dileme koje se javljaju u vezi sa ovim preduzećima su očigledne već
na prvom koraku - pitanje naziva nije jedinstveno rešeno. Bavljenje ovim
subjektima je počelo davno pre nego što je prvi put, šezdesetih godina, upotrebljen
naziv multinacionalne kompanije. Subjekti međunarodnog poslovanja o kojima je
ovde reč imaju različita imena, i za većinu od njih argumentacija je opravdana.
Najčešća su: transnacionalne korporacije, multinacionalne kompanije,
transnacionalna preduzeća, nadnacionalne kompanije, itd. Nije retka situacija da
isti autori upotrebljavaju različite nazive ili se opredeljuju za jedan, sa ili bez
objašnjenja društvene i ekonomske suštine tog pojma.
Gotovo bez izuzetka, autori naglašavaju i smatraju bitnom razliku u prefiksu
trans ili multi, koja povlači suštinska pitanja. Prefiks trans (preko) označava
akciju, operaciju preko granica, izvan svoje zemlje, gde odlučujuću reč ima matica
i gde je rukovođenje jedinstveno, a multi (mnogo, više) upućuje na mnoštvo, na
više faktora koji su podjednako važni i učestvuju npr. u vlasništvu ili odlučivanju. I
kada se govori o objektu, mišljenja se uglavnom ne poklapaju.
Iako se danas javljaju oba naziva, treba ih najpre razgraničiti, pa se u tom
smislu odlučiti za odgovarajući, i ne upotrebljavati ih kao sinonime. Naravno,
kriterijumi pripadnosti jednoj ili drugoj grupi su rastegljivi i nejedinstveni, i tako
predstavljaju dodatno opterećenje u bavljenju ovom problematikom. Razlika u
njihovom imenu nije semantičke prirode, već u pogledu koncipiranja strateškog
menadžment pristupa u sprovođenju međunarodnog poslovanja i ostalim
specifičnostima (misija, organizacija, istraživanje, planiranje itd. ). U suštini,
Transnacionalne korporacije i globalne korporacije predstavljaju najvišu fazu u
preduzetničkom razvoju preduzeća kao poslovnog entiteta, i može se tvrditi da u
užem smislu one čine dva specifična modaliteta međunarodnog preduzeća.
Teorijski bi se razvojni put do međunarodnog preduzeća mogao shvatiti u
kontekstu Vezjakovog modela po stepenima afirmacije, gde posle stepena
nacionalnog i izvoznog afirmisanja preduzeće ulazi u fazu međunarodnog
poslovnog afirmisanja, koja dovodi do međunarodnog preduzeća - višenacionalnog
ili transnacionalnog, odnosno globalnog tipa. Konzistentnost ovakvog pristupa je
moguća na bazi činjenice da sva međunarodna preduzeća ne mogu dostići stepen
globalne afirmacije, iz razloga pomanjkanja globalnog marketing pristupa u
koncipiranju planiranja i sprovođenja svog poslovanja, prvenstveno zbog
ograničenja u odlučnosti i shvatanjima međunarodnog biznisa od strane top
menadžmenta firme (sem u slučaju jasnog globalnog uključivanja kod ulaska na
svetsko tržište na početku poslovanja).
413