Andrews’ Deri Hastalıkları Klinik Dermatoloji

114 KONTAKT DERMATİTLER VE İLAÇ ERÜPSİYONLARI
Queille-Roussel C, et al: SDZ ASM 981 is the first non-steroid
that suppresses established nickel contact dermatitis elicited
by allergen challenge. Contact Dermatitis 2000;42:349.
Rietschel RL, et al: Relationship of occupation to contact dermatitis.
Am J Contact Dermat 2002;13:170.
Rietschel RL, Fowler JF Jr: Fisher’s Contact Dermatitis, 5th ed.
Baltimore: Lippincott, Williams & Wilkins, 2001.
Saripalli YV, et al: Tacrolimus ointment 0.1 % in the treatment of
nickel-induced allergic contact dermatitis. J Am Acad Dermatol
2003;49:477.
Kontakt Ürtiker
Kontakt ürtiker, bir madde sağlam deriye uygulandığında şişme
ve alevlenme reaksiyonunun gözlenmesi olarak tanımlanır.
Ürtiker, kaşıntı, dermatit, lokal veya jeneralize ürtiker, bronşiyal
astım, orolaringeal ödem, rinokonjunktivit, gastrointestinal rahatsızlık,
başağrısı veya anafilaktik reaksiyonu kapsayan geniş
ani reaksiyonlar spektrumunun yalnızca bir tanesidir. Bunlardan
herhangi bir kombinasyon ‘ani reaksiyonlar sendromu’ adı
altında incelenir.
Non immünolojik(öncesinde duyarlılık olmayan), immünolojik
ya da bilinmeyen mekanizmayla olabilir. Non immünolojik
tipi en sık görülür ve mast hücrelerinden vazoaktif maddelerin
doğrudan salgılanması yoluyla oluşur. Alerjik tipi daha ciddi
seyretme eğilimindedir ki anafilaksi bile gelişebilir. Üçüncü tip,
her ikisini de gösterir.
Non immünolojik Mekanizma
Bu tip reaksiyon en sık olarak meydana gelir ve hemen hemen
tüm temasta bulunan kişilerde kontakt ürtiker oluşturur. Bu tip
reaksiyona örnek olarak ısırgan otu döküntüsü (bitkiler), dimetil
sülfoksit (DMSO), sorbik asit, benzoik asit, cinnamic aldehit,
kobalt klorid ve Trafurille olan reaksiyonlar verilebiir.
sülfür dioksit, formaldehit, akrilik monomerleri, ekzotik ağaçlar,
buğday, morina karaciğer yağı ve aspirinden oluşmaktadır.
Basitrasinli merhem topikal olarak, özellikle kronik bacak
ülserleri ve dermatitinde kullanıldığında anafilaktik reaksiyona
neden olabilir; bununla beraber, akut yaralardan sonra nadiren
gözlenir (Resim 6-28).
Evrensel önlemler, lastik katkı maddelerine karşı sadece geç
tip aşırı duyarlılık reaksiyonlarında değil, ayrıca lateksle olan
kontakt ürtiker ve anafilakside de belirgin artışı gösteren çok sayıda
yayın vardır. Bu reaksiyonların çoğu sağlık çalışanlarında
görülür. Reaksiyon eldivenlerin giyilmesinden sonra birkaç dakika
içinde ellerin kaşınması ve şişmesi ile karakterizedir (Resim
6-29) ve sıklıkla çıkarıldıktan sonra bir saat içinde geriler. Tekrarlayan
temasta bulunan hastalarda, erüpsiyon sonunda kronik
ekzema haline gelir. Eldiven pudrası allerjeni püskürtebilir ve
daha yaygın reaksiyona neden olabilir. Bu reaksiyonlar iş sırasında
oluştuğunda, duyarlılaşan kişiler ameliyat geçirdiklerinde
veya diğer işlemlere maruz kaldıklarında ki özellikle mukozal
tutulum olduğunda (diş muayenesi, rektal girişim, doğum) çoğu
vakada ölüm veya ölüme yakın olaylar gelişmiştir.
Sağlık çalışanlarına ek olarak, %3 ve %10 arasında insidensi
olduğu yayınlanan atopik ve spina bifida hastaları lateks proteinlerine
karşı tip 1 allerji gelişimi açısından diğer risk gruplarını
oluştururlar. Duyarlılaşan kişi ayrıca, bunların %50 kadarında
muz, avokado, kivi, kestane ve çarkıfelek meyveleri gibi eşlik
eden meyve allerjisi gelişebileceği konusunda uyarılmalıdırlar.
Resim 6-28
Sulandırılmış
bazitrasine pozitif
çiziktirme (scratch)
testi.
İmmünolojik Mekanizma
Bu reaksiyon aşırı duyarlılık (IgE aracılı) tip reaksiyondur. Lateks,
patates, fenilmerkürik propiyonat ve birçok diğer allejenin
bu reaksiyona neden olabileceği bildirilmiştir.
Belli Olmayan Mekanizmalar
Bu tip reaksiyon, reaksiyon için doğrudan veya immünolojik temelin
yokluğunda, kontakt ürtiker ve jeneralize histamin tipi
reaksiyon üreten ajanlarla meydana gelir.
Kontakt ürtikere neden olan maddeler
Çok çeşitli maddeler bu tip reaksiyon oluşumuna neden olur.
Ev kadınlarında ve ham sebzeler, çiğ et ve balık, kabuklu deniz
ürünleri ve diğer yiyecekleri elleyen yiyecek işleyicilerinde görülür.
Çiğ patatesin sadece kontakt ürtiker değil ayrıca aynı zamanda
astıma da neden olabileceği gösterilmiştir. Saç renk açıcıları
ve amonyum persülfat içeren saç boyalarını elleyen kuaförlerde
görülür ve bunlarda kontakt ürtiker yüz ödemi ve eritemi
ile beraber görülür ve bilinç kaybıyla devam eder. Tırtıl,
kelebek ve kirpiler, sadece deriye dokunmakla kontakt ürtikere
neden olabilir.
Bu reaksiyona neden olan diğer maddeler yulaf unu, un, et,
hindi derisi, dana karaciğeri, muz, limon, monoamilamin, benzofenon,
tırnak cilası, tetanoz antitoksini, streptomisin, setil alkol,
stearil alkol, östrojenli kremler, sinnamik aldehit, sorbik asit,
benzoik asit, kene otu tohumu, lindane, havuç, baharatlar, yün,
ipek, köpek ve kedi salyası, köpek kılları, at serumu, amonyak,
Resim 6-29 Eldivendeki lastiğe karşı kontakt ürtiker. (Arto Lahti
MD izinleriyle. Oulu Üniversite Hastanesi, Dermatoloji Bölümü,
Finlandiya.