Andrews’ Deri Hastalıkları Klinik Dermatoloji

İlaç Reaksiyonları
115
Test Yapma
Klasik kapalı yama testleri duyarlılık reaksiyonlarını göstermezler.
Bunun yerine, ani aşırı duyarlılık reaksiyonunu göstermek
için açık yama testleri kullanılır. Madde, ön koldaki 1
cm2’lik bir alana uygulanır, şişme ve alevlenme yanıtına dönen
bir eritem için 20-30 dakika gözlemlenir. Yiyecekler test edildiğinde,
küçük bir miktar gündemdeki yiyecek deriye yerleştirilir.
Lastik eldiven testi, nemlendirilmiş ele lateks eldivenin bir parmağının
15 dakika süresince uygulanması yoluyla yapılabilir.
Eğer hiçbir reaksiyon gözlenmezse, kalan eldiven 15 ila 20 dakika
boyunca giyilir. Radioallergosorban testi (RAST) lateks allerjisi
olan şüphelilerin %75’ini tespit eder. Prick testi için standart
olarak kullanılan bir allerjen yoktur.
Prick, kazıma (scratch) veya intradermal testlere sadece açık
yama testlerinin yorumlanmasında bir problem varsa başvurulur.
Bu testler anafilaktik reaksiyon oluşturabilirler ve sadece bu
komplikasyon gelişiminde gerekli olan malzemeler mevcutsa
kullanılmalıdır.
Yönetim
Şüpheli olan maddeden kaçınmak en iyisidir, fakat eğer bu
mümkün değilse, hidroksizin hidroklorid gibi antihistaminikler
faydalı olabilir. Eğer jeneralize ürtiker veya astım reaksiyonları
geliştiyse, en iyisi sistemik steroidlerin kullanımıdır. Anafilaksi
için, epinefrin ve destekleyici önlemlere ihtiyaç vardır.
3’ünde ilaç reaksiyonu gözlenmiştir. Dikkatle araştırılan hastaların
yaklaşık olarak yalnızca %55’inde erüpsiyonun muhtemel
sebebi olarak spesifik bir ilaç saptanabilmektedir. Basit erüpsiyonlar
(%75-95) ve ürtiker (%5-6) ilaç erüpsiyonlarının büyük
bir çoğunluğunu oluşturmaktadır. Erkek çocukların, kızlara göre
daha sık etkilendiği 3 yaşın altındaki çocuklar hariç, kadınlarda
ilaç reaksiyonu 1.3 ila 1,5 kat daha fazla görülmektedir. Bütün
ilaçlar aynı oranda ilaç reaksiyonuna sebep olmamaktadır.
Aminopenisilinler %1.2 ila %8 oranında ilaç erüpsiyonuna sebep
olurken, trimetoprim-sülfametaksozol kombinasyonu ise
%2.8 ila %3.7 oranında reaksiyona sebep olmaktadır. NSAII ilaçlar
200’de 1 oranında reaksiyona sebep olur. Bunun aksine, digoksin,
lidokain, prednizon, kodein ve asetaminofen 1000’de
1’den daha az oranda reaksiyona sebep olur. Bazı reaksiyon tiplerinde,
ilaç erüpsiyonu gelişmesinde, ilaç dozları da kofaktör
olarak rol oynamaktadır.
İlaç erüpsiyonu gelişme riski bazı gruplarda şu faktörlere
bağlı olabilir: yaş, cins, ilaç dozu ve ilacın doğal yapısı. Buna ek
olarak, özel bazı ilaç reaksiyonlarının gelişiminde immün sistemin
durumu ve hastanın genetik yapısı güçlü bir şekilde risk
oluşturmaktadır. Örneğin, HIV’li ve EBV infeksiyonlu hastalarda
özel bazı antibiyotiklerle ekzentematöz reaksiyonların gelişme
oranı dramatik olarak artmıştır. Çok sayıda ilaca bağlı olarak görülen
hipersensitivite sendromlarının gelişmesi primer olarak
HHV-6 ve ayrıca EBV ve CMV virüslerinin latent viral infeksiyonlarının
reaktivasyonu ile ilişkilidir. Buna ek olarak HIV infeksiyonunda
yardımcı T hücrelerinin sayısı ile belirlenen immün
sistemin durumu, ilaç reaksiyonu gelişme riskini arttıran immün
disfonksiyonun bir göstergesidir. Belirli hipersensitivite sendromları,
hastanın spesifik ilaçları veya toksik metabolitleri metabolize
edebilme yetenekleriyle ilgili genetik farklılıklar ile yakından
ilişkilidir. Sonuç olarak, ilaç erüpsiyonları basit bir ilaç ‘alerjisi’
olmayıp, ilaç metabolizması, immün sistemin durumu, eklenmiş
bir viral enfeksiyon ve kimyasal yapı (allerjenisite) ile ilaç dozu
farklılıklarının sonucu gelişebilir (altta görüldüğü gibi).
İLAÇ REAKSİYONLARI
Epidemiyoloji
İstenmeyen ilaç reaksiyonları, dermatolojik konsültasyonun sık
nedenlerinden biridir. Geniş kapsamlı bir Fransız çalışmasına
göre, dahiliye servislerinde yatan hastaların 1/200’ünde ilaç reaksiyonu
gelişirken, cerrahi servislerde yatan hastalardan ise
1/10000’inde bu reaksiyon gözlenmektedir. Amerika’da yapılan
benzer bir çalışmada, 100 yatan hastanın yaklaşık olarak 2 ila
Değerlendirme
Şüpheli bir ilaç reaksiyonuyla ilgili hasta değerlendirilirken, üç
temel kural daima uygulanmalıdır. İlk olarak, hasta olasılıkla
gerekli olmayan bir tedavi almıştır ve kullanılan tüm ilaçlar kesilmelidir.
İlaç listesi en sade şekline kadar azaltılmalıdır. İkinci
olarak, hasta başka bir amaçla alınmış olan reçetesiz ilaçlar (göz
damlası, süppozituvarlar, implantlar, enjeksiyonlar ve yamalar)
açısından sorgulanmalıdır. Üçüncü olarak, hastanın deri reaksiyonlarının
atipik olmasının bir önemi yoktur, daima hastanın
kullandığı ilaçların muhtemel sebep olduğu düşünülmelidir.
Sık olmayan ilaç reaksiyonu görülen hastalarda, medikal literatürün
taranması ve en son yayınlarla ilgili olarak ilaç üreticilerinin
aranması çok faydalı olabilir.
Potansiyel ilaç reaksiyonu açısından hastanın değerlendirilmesindeki
ilk adım, erüpsiyonun klinik örneklerinden (ör: ürtiker,
ekzantem, vaskülit, eritema multiforme…) yola çıkarak tanı
konulmasıdır. Hastanın mevcut erüpsiyonunun özel bir ilaç
kullanımı ile ilişkili olup olmadığının belirlenmesinde, iki temel
soru sorulmalıdır. Bu tipteki reaksiyona hastanın kullandığı
hangi ilaç neden olmuştur? Bu ilaç hangi sıklıkta bu reaksiyon
tipine neden olmaktadır? Bigby reaksiyonu uyaran olası ilaçların
kesilmesi konusundaki klinik kararların alınmasında bu bilgilerin
nasıl kullanıldığını gözden geçirmiştir. Devamlı olarak
güncellenen el kitabı (Litt gibi) veya dünya çapında internette