Andrews’ Deri Hastalıkları Klinik Dermatoloji

126 KONTAKT DERMATİTLER VE İLAÇ ERÜPSİYONLARI
tutabilir. Sıklıkla çocukluk ya da fetal dönemde görülen ve özellikle
diş etlerinin üçte birini kahverengi olarak boyayarak değiştiren
tetrasiklinden farklı olarak, minosikline bağlı hiperpigmentasyon
erişkinlerde, gri ya da gri yeşil renk değişikliği yapar
ve sıklıla dişlerin orta bölgesini tutar. Dişleri etkilenen çoğu
hastanın başka bir bölgesinde hiperpigmentasyon bulunmaz.
Minosiklinle oluşan deri hiperpigmentasyonu yavaş yavaş solar
ve dişler yıllarca pigmente olarak kalabilir. Derinin gri-mavi
renk değişikliği Q-swicted ruby lazer ile tedavi edilebilir.
Klorokin, hidroksiklorokin ve kinakrinin üçü de yüz, ekstremiteler,
kulak kıkırdağı, oral mukoza ve tırnaklarda mavi-siyah
pigmentasyona yol açar. Pretibyal hiperpigmentasyon en sık
rastlanan tiptir ve minosiklinle oluşana çok benzemektedir. Diş
etleri ve sert damak da etkilenebilir. Ayrıca nadir olarak kinidin
de bu tip hiperpigmentasyona neden olabilir. Kinakrin epidermiste
depolanır ve sarı renge sebep olur. Derinin ve skleranın
yaygın sarı renk değişikliği (sarılık benzeri) hastalarda artarak
meydana gelir fakat ilacı kestikten 4 ay sonra solmaya başlar.
Koyu tenli kişilerde bu renk maskelenir ve kozmetik olarak çok
önem taşımaz. Histolojik olarak, her iki tip pigmentasyonda da
dermisteki makrofajlar içinde granüller saptanır.
Amiodaron, kullanıldığı hastaların %30 ila %57’sinde, tedaviden
sonraki 3 ila 6 ay sonrasında fotosensitiviteye neden olur.
Hastaların %1 ila %10’unun, fotoduyarlılık olan bölgelerinde gri
hiperpigmentasyon oluşur. Pigmentasyon ilaç tedavisi bırakıldıktan
sonra gitgide solmaya başlar. Histolojik olarak, dermiste
periyodik asid-schiff boyası ile makrofajların sitoplazmasında
pozitif olarak boyanan sarı-kahverengi granüller görülür. Elektron
mikroskobunda, lipid içeren lizozomları taklit eden membrana
bağlı yapılar gözlenir. Q-swicted ruby lazer tedavisine
duyarlıdır.
Klofazimin tedavisi, Hansen hastalığı olan hastaların lezyonları
içerisinde birikerek, gitgide kırmızı-kahverengimsi veya kahverengiye
dönüşen pembe renk değişikliği şeklinde komplikasyona
neden olur. Bu pigmentasyon çok şekilsiz olabilir ve Hansen
hastalığındaki tedaviye uyumsuzluğun en sık sebebini oluşturur.
Histolojik olarak, dermisteki köpüksü makrofajlarda periodik
asid-Schiff boyası ile pozitif olarak boyanan kahverengi, granüler
pigment görülür. Buna ‘ilaca bağlı lipofuskinoz’ denilir.
Zidovudin, en sık olarak tırnaklarda gözlenen mavi ya da
kahverengi hiperpigmentasyona neden olur. Lunula mavi veya
tüm tırnak yatağı koyu kahverengi olabilir. Derinin diffüz hiperpigmentasyonu,
dil lateralinin pigmentasyonu ve artmış
bronzluk daha nadir olarak gözlenir. Bu reaksiyon koyu pigmentli
kişilerde meydana gelir, doza bağlıdır ve tedavi bırakıldıktan
sonra geriler. Hidroksiüre de çok benzer şekildeki hiperpigmentasyona
neden olur.
Klorpromazin, tiyoridazin, imipramin ve klomipramin, çok
uzun süre kullanımdan sonra güneş gören bölgelerde gri hiperpigmentasyona
neden olurlar. Sıklıkla, kornea ve lens opasitesi
de meydana gelebildiğinden; bu tedavi sonrasında hiperpigmentasyon
gelişen tüm hastaların göz muayenesi olması gerekmektedir.
Fenotiyazinle oluşan hiperpigmentasyon, hasta başka
bir fenotiyazinle tedavi edilse bile, yıllar sonra söner. Korneal
değişiklikler gerilemesine rağmen lentiküler değişiklikler gerilemez.
İmipraminle oluşan hiperpigmentasyonun, bir yıl içinde
kaybolduğu gösterilmiştir. Histolojik olarak, güneşten korunan
değil ancak güneş gören bölgelerde, artmış dermal melanin ile
beraber dermiste makrofajlar içinde çok sayıda refraktil altın sarısı
kahverengi granüller bulunur. Gri rengi oluşturan, ilacın altın
sarısı kahverengi pigmenti ile dermiste görülen melaninin siyah
renginin karışımıdır.
Altın, gümüş ve bizmut gibi ağır metaller maviden griye kadar
değişen hiperpigmentasyona neden olur. Pigmentasyon, daha
çok güneş gören bölgelerde maruziyetten yıllar sonra gözlenir
ve kalıcıdır. Çinko ve gümüş, travma alanlarındaki deride
dövme gibi yerleşebilir. Ayrıca bizmut da dişeti sınırında pigmentasyona
neden olur. Histolojik olarak, dermiste ve kan damarlarının
çevresinde metal granülleri görülür. Arsenik melanozisi
siyah, yaygın pigmentasyonla karakterizedir veya yüzü
tutmayan ve yağmur damlalarını andıran depigmente dağınık
maküller bulunan bir trunkal hiperpigmentasyon, şeklinde kendini
gösterir.
Glokom tedavisi için prostaglandin analogları kullanan hastalarda
perioküler hiperpigmentasyon oluşur. Bu ajanlar iriste
pigmentasyona neden olurlar. Ayrıca kirpik boyu da uzar. Bimatoprost,
latanoprosta göre daha hızlı pigmentasyon değişikliklerine
neden olur. İlaç tedavisi kesildikten sonra, perioküler
hiperpigmentasyon gittikçe azalmaya başlar.
Kemoterapi ajanları ile oluşam pigmentasyon değişiklikleri
bu bölümde daha sonra tartışılacaktır.
Vaskülitler ve Serum Hastalığı Benzeri
Reaksiyonlar
Birçok ilaçla lökositoklastik vaskülit oluşabilir ancak propiltiyourasil
ile oluşan vakalar dışında bu reaksiyonlara nadir rastla-