Andrews’ Deri Hastalıkları Klinik Dermatoloji

Tinea Kapitis (Tinea Capitis)
299
ABD’de çok nadir olan favus, esas olarak saçlı deride
olur ancak kılsız deriyi ve tırnakları da tutabilir. Saçlı deride,
seyrek, tel gibi saçların etrafında konkav, kükürt sarısı kabuklar
bulunur. Atrofik sikatrisleşme bunu izler ve düz, parlak, ince,
kağıt beyazı bir yama bırakır. Saçsız deride lezyonlar iğne başı
ile 2 cm arasında scutulae (skutulum) denilen kabuklar olur. Bunların
saçlı derideki gibi ortasında tüy vardır. Skutulumun faremsi
bir kokusu vardır. Tırnaklar etkilenince kırılgan, düzensiz
kalınlaşmış ve serbest kenarlar altında kabuklaşmış olur.
Güney Afrika’daki Bantus’ta favus’a Afrikalılar witkop (beyaz
kafa) derler. Bu aynı zamanda Orta Doğu, güneydoğu Avrupa
ve Akdeniz denizine komşuluğu olan diğer ülkelerde de
görülür.
Resim 15-1 Kerion
Patojenez ve Doğal Tarih
Antropofilik tinea kapitis’in inkübasyon periyodu 2 ile 4 gün
sürer. Ancak bu periyod çok değişkendir ve asemptomatik taşıyıcılar
sıktır. Saç yüzeyindeki hifler aşağı foliküle doğru büyür
ve intrafoliküler hifler spor zincirlerine ayrışır. Lezyonların yayıldığı
ve yeni lezyonların oluştuğu bir yaygınlaşma dönemi (4
gün ile 4 ay) vardır. Yaklaşık 3 haftada tüyler deri yüzeyinin
üzerinde birkaç milimetrede kırılırlar. Tüyün içinde hifler keratojenöz
bölgenin üst limitine kadar iner ve 12’nci gün civarında
Adamson “saçağını” oluştururlar. Refrakter periyod boyunca
hiçbir yeni lezyon gelişmez (4 ay ile birkaç yıl). Klinik görünüm
sabittir, konak ve parazit dengededir. Bunu spor oluşumunun
aşamalı olarak azaldığı involüsyon periyodu izler. Zoonotik
fungal enfeksiyonlar genellikle daha enflamatuardır ama aynı
gelişim fazlarını izler.
zitiftir. Bir çalışmada asemptomatik çocuklarda % 60 pozitif saçlı
deri kültürü bulunmuştur. Bu çalışmadaki çocukların hepsi Afrika
kökenli Amerikalı’dır. Saçlı derinin kepeklenmesi ve kepek
şampuanı kullanımı fungal organizmaların taşınması olasılığını
arttırmaktaydı. Kepek şampuanlarının tinea’yı tetiklemesi imkansızdır.
Daha çok, bunlar ince seboreik kepek üreten minimal
semptomatik tinea’nın yetersiz tedavisini göstermektedir.
Farklı dermatofitlerin prevalansı dünya çapında farklılık
gösterir. Hayvancılığın ekonomik olarak önemli olduğu yerlerde,
zoonotik funguslar tineaların önemli bir kısmını oluşturur.
Asya’da organizmalar bölgeye göre önemli değişimler gösterir.
Tinea kapitis’i olan 204 Iraklı okul çocuğu üzerinde yapılan bir
araştırmada en sık etken Trichophyton verrucosum’du. Hem T.
rubrum hem de T. mentagrophytes var. Mentagrophytes; T. tonsurans’tan
daha sıktır. Güney orta Asya’da T. violaceum en sık izole
edilen dermatofittir, M. audouinii ise hemen ardından ikincidir.
Diğer sık organizmalar ise Trichophyton schoenleinii, T. tonsurans,
M. gypseum, T. verrucosum ve T. mentagrophytes’tir. Batı Asya’da
T. violaceum ve M. ferrugineum önemli patojenlerdir. Avrupa’da,
Afrikalı/Karayip göçmenleri, yeni tinea kapitis hastalarının
büyük bir kısmını oluştururlar. Önemli patojenler arasında
T. tonsurans, M. audouinii var. langeronii, Trichophyton soudanense
ve T. violaceum vardır. Trichophton megninii güneybatı Avrupa
ile sınırlı nadir görülen bir tinea capitis etkenidir. Afrika da,
büyük boyutlu epidemilerin sorumluları; T. soudanense, T. violaceum,
T. schoenleinii ve Microsporum suşları’dır. Avustralya’da beyaz
popülasyon en sık M. canis enfeksiyonları yaşar. Ama ülkenin
bazı bölgelerinde artık T. tonsurans’ında eşit sıklıktadır.
Favus
Tanı
Wood Işığı
365 nm dalga boyundaki ultraviole (UV) ışık demeti, nikel oksit
içeren camdan oluşan Wood filtresinden geçirilerek elde edilir.
Genellikle Wood ışığı olarak bilinen bu alet, fungal floresansı
göstermek için kullanılır. Floresans pozitif enfeksiyonlar M. audouinii,
M. canis, M. ferrugineum, M. distortum ve T. schoenleinii ile
oluşur. Karanlık bir odada bu ışık altındaki deri hafif mavi bir
floresans verir, kepekler genellikle parlak mavi-beyaz parlar.
Enfekte kıllar parlak yeşil veya sarı – yeşil floresans verirler. Floresans
veren madde pteridin’dir. Büyük sporlu endotrix organizmalar
(T. tonsurans ve T. violaceum gibi) ve T. verrucosum (büyük
spor ektotrix etkenidir) floresans vermez.
Laboratuar İnceleme
Çok enflamasyonu olan plaklarda mantarların gösterilmesi için
şüpheli alandan epilasyon forsepsi ile iki ya da üç gevşek saç
dikkatle çıkarılır. Eğer floresans varsa bu saçları seçmek önemlidir.
T. tonsurans ile enfekte olan saçların floresans vermediğini
akılda tutlmalıdır. “siyah noktalı” mantarda veya seboreik kepekleri
olan hastalarda, enfekte saçın küçük kırılmış parçaları
saçlı deriye sürülen nemli gazlı bez pad’ine yapışır. Bu saçlar bir
lam üzerine konarak üzerine bir damla % 10 ya da % 20 KOH
çözeltisi damlatılır. Sonra üzerine bir lamel kapatılır ve tüyler
yumuşayana kadar preperat ısıtılır. KOH solüsyonlarına %40
konsantrasyonlara kadar dimetil sulfoksit (DMSO) eklenebilir.
Bu ek sayesinde keratinlerin ısıtılmadan hızlı temizlenmesi sağlanır.
Saçlar yumuşayınca, lamel üzerinden basınç yapılır ve ilk
başta düşük güçte objektif ile incelenir. Sonra detaylar için yüksek
büyütme kullanılır. Yukarıda tanımlanan endotriks ve ektotriks
tutulum örnekleri, lokal prevelans verileri de kullanılarak
organizma tanımlanması kolaylaşır.
Neden olan mantarın kesin tanımlanması genellikle kültür
ile olur ancak molekül dizileri çalışmaları daha hızlı bir alternatiftir.
Kültür için çok sayıda enfekte saç Sabouraud dekstroz
agar, kloramfenikollü Sabouraud agar, Mikosel agar veya dermatofit
test ortamına (DTM) ekilir. Kültürler en iyi, nemli pamuk
ya da gazlı bez ile lezyona kuvvetle sürtülerek; sonra agar