Andrews’ Deri Hastalıkları Klinik Dermatoloji

492 DERİALTI YAĞ DOKUSU HASTALIKLARI
Histolojik olarak alt dermise bitişik üst derialtı yağ dokusunda
lobüllerde adipozit nekrozu mevcuttur. Lenfositler, nötrofiller
ve köpük hücrelerinden oluşan karışık bir infiltrat ve bazen
de mikrokistler mevcuttur. Bu histoloji spesifik değildir ve
tanı büyük ölçüde soğuğa maruz kalma hikayesine dayanır.
Ter Poorten JC, et al: Cold panniculitis in a neonate. J Am Acad
Dermatol 1995;33:383.
Steroid panniküliti
Bu nadir pannikülit formu özellikle akut olarak yüksek doz sistemik
kortikosteroid kullanan çocuklarda steroidin hızlı kesilmesi
esnasında ortaya çıkar. Kortikosteroid tedavisi sırasında
aşırı kilo alımı genellikle söz konusudur. Kortikosteroidlerin
azaltılmasını takiben 1 ay içerisinde sert derialtı nodülleri belirir.
Yanaklar, gövde ve proksimal ekstremiteler gibi yağ dokusunun
bol olduğu alanlarda yerleşme eğilimindedir. Birçok vaka
kendiliğinden haftalar içinde iyileşir ancak eğer şiddetli ise steroidlerin
tekrar başlanıp daha yavaş kesilmesi gerekebilir.
Histolojik olarak görülen değişiklikler yenidoğanın subkutan
yağ nekrozunda görülenlerle aynıdır. Adipozit nekrozu ile
birlikte, hem adipozitlerde hem de histiyositlerde iğne benzeri
yarıkların görüldüğü bir lobüler pannikülit mevcuttur. Köpüksü
histiyositler de bulunabilir.
Silverman RA, et al: Poststeroid panniculitis. Pediatr Dermatol
1992;5:92.
Travmatik pannikülit
Deriye kazara gelen bir darbe yağ nekrozuna yol açabilir. Özellikle
kadınlarda gövde ve memelerde sık görülür. Öncül travma
genellikle hatırlanmaz. Lezyonlar lipom gibi sert, derialtı kitleleri
şeklinde (önceleri mobil kapsüllü lipom olarak bildirilmiştir)
ortaya çıkar. Hava yastığı darbesi de yağ nekrozuna yol açabilir.
Darbe ile gelişen, yüksek yağ içerikli alanlarda kanamanın
eşlik ettiği derialtı kistik lezyonları tanımlamak amacıyla miyosferuloz
(sferulositoz) terimi kullanılmıştır. Yağ bazlı formüle
edilmiş uzun etkili antibiyotikler miyosferuloz ile ilişkilidir. Yapıları
rinosporidiyozdaki sporangiumlara benzerler ancak gerçek
mantar organizmalarından çok dejenere kırmızı kan hücrelerini
temsil ederler. Sıra veya sandalyenin bacağın üst anterolateral
yüzüne yaptığı darbe ile oluşan hilal şeklindeki yağ atrofisi
bantları semisirküler lipoatrofi olarak adlandırılmıştır
Histolojik olarak köpüksü histiyositler, membranöz yağ nekrozu
ve mikrokistlerden oluşan granülomatöz lobüler pannikülit
görülür. Lezyonlar septanın fibrozu ile iyileşir. Miyosferulozda
birçok küçük yuvarlar eozinofilik cisimcikler içeren büyük
yuvarlak yapılar izlenir. Bunlar dejenere eritrositleri temsil eder.
Artefakt panniküliti
Kişinin kendi oluşturduğu pannikülit nadiren bildirilmektedir
ancak nadir değildir. Organik maddeler, povidon, dışkı, tükürük,
vajinal sıvı ve yağların enjekte edilmesi ile gelişebilir. Birçok
vakada ülserleşme görülür. Faktisyel travmalar da pannikülite
neden olabilir. İğne ve enjektörlere kolay ulaşabilmeleri nedeniyle
özellikle sağlık çalışanları risk altındadır. Hastanın detaylı
ve hedefli olarak sorgulanması öyküdeki tutarsızlıkları veya
davranışın altta yatan nedenini (ilgi ihtiyacı, intikam, hastalık
taklidi yapma gibi) ortaya çıkarabilir.
Bilinen bir pannikülit tipinin karakteristik bulgularını taşımayan
bir vakada klinisyenin şüphelenmesi gerekir. Önceki lezyonların
iyileşme yerlerinin incelenmesi tanıyı teyit edebilir. Biyopsi
çoğunlukla gereklidir. Kültürde dışkı, oral veya vajinal flora paternine
ait mikroorganizmalar üreyebilir. Biyopsi örneğinin polarizasyon
ile incelenmesi ile yabancı madde saptanabilir. Yüksek
şüphe varsa ve dokuda yabancı madde tespit edilemediyse, insinerasyon
ve kitle spektroskopisi gibi özel tekniklerle enjekte edilen
madde saptanabilir. X ışını emisyon spektrografisi ile elektron
mikroskopisi inorganik maddeleri saptayabilir. Radyografi kırık
iğneler veya yabancı cisimleri gösterebilir.
Kossard S, et al: Povidone panniculitis. Arch Dermatol 1980;
116:704.
Sklerozan lipogranülom
Sklerozan lipogranülom, silikon veya mineral yağ enjeksiyonu
sonrası pannikulusta gelişen granülomatöz ve fibrotik yanıtı tanımlar.
Açık yaralarda antibakteriyel pomatlarla yapılan yerel
uygulamalar nadiren lipogranülom oluşumuna yol açabilirler.
Çoğunlukla enjeksiyonlar kasıtlı ve kozmetiktir. Enjeksiyondan
bulguların ortaya çıkışına kadar geçen süre aylar ile 10 yıldan
fazla zaman arasında değişkenlik gösterir.
Lezyonlar, sıklıkla bölgenin enjeksiyon ile büyütülmesi hedeflenmiş,
penis, skrotum, göğüsler, burun ve kalçada yerleşir.
Üstteki deri hiperpigmante ve eritemlidir. Lezyonlara genellikle
başlangıçta selülit tanısı konur. Palpasyonla deri serttir ve
parmaklar arasında tutulamaz. Derialtı doku sert, kalınlaşmış
ve topak şeklindedir. Bazı vakalarda ülser odakları görülür. Enjekte
edilen madde sıklıkla yerel olarak hareket ederek enjekte
edilen alanın dışına yayılır. Bazı vakalarda özellikle lenforetiküler
sistem ve akciğerler gibi diğer dokulara taşınır. Hepatosplenomegali
ve pulmoner fibroz gelişebilir.
Histolojik olarak pannikulusun yerinde, dokuya “İsviçre
peyniri” görüntüsü veren değişik boyuttaki vakuoller şeklinde
enjekte edilen madde görülür. Dokuya yapılan işlemler esnasında
maddenin yıkanması dolayısıyla maddenin kendisi görülmez
ancak in vivo dokuda kapladığı alanlarda boşluklar görülür.
Vakuoller çoğu maddeyi içine almış ve sitoplazması vakuollü
görünen histiyositlerle çevrilidir. Fibroz belirgin olabilir. Yağın
gösterilmesi için donmuş kesitler (frozen) alınabilir.
Pozo L, et al: Multilobulated abdominal nodule. Arch Dermatol
2002;138:1509.
Wong JJ, Greenberg RD: Upper extremity nodules. Arch
Dermatol 2004;140:234.