dergi

112
Norbert Elias’ın insan bilimleri 1 kavramı
ve bilgi sosyolojisi
Erk Yontar*
Son yıllarda bilimsel çevrelerde, bir konunun araştırılmasında çoğu kez tek bir
bilim dalının teori ve yöntemlerinin yetersiz kaldığı anlayışından yola çıkarak
farklı disiplinlerden yararlanmayı içeren bir bakış açısı benimsenmekte; hatta
bu bakış açısı, bilimsel program niteliğini de kazanmaktadır. Ancak, uluslararası
söylemde disiplinlerarasılık adı altında tartışılan ve uygulamaya çalışılan bu
bilimsel yaklaşım tarzı, ekseriyetle sadece farklı bilim alanlarında birbirinden
bağımsız olarak ortaya çıkarılmış sonuçların birbirine eklemlenmesi şeklinde
bir anlayışı yansıtmakta; böylelikle disiplinlerarasılık, sadece sözü edilen türde
geliştirilmiş bir bilimsel faaliyete sonradan verilen bir predikat ya da ünvan niteliğini
taşımaktadır. Halbuki disiplinlerarasılık, bir konunun bilimsel olarak
araştırılmasında, daha araştırmanın başından itibaren farklı bakış açılarının ve
disiplinlerin, bir sentez modeli çerçevesinde bütünleştirildiği bir yaklaşım tarzı
anlamına gelmektedir. Bu yaklaşım tarzının ön şartlarından bir tanesi de, değişik
bilim alanlarına bağlanabilen ve o alanlar için de geçerliliği bulunan teori
ve/veya teori unsurlarının varoluşudur. Günümüzde disiplinlerarası sıfatını taşıyan
araştırmaların en önemli eksikliği de bu noktada beliriyor. Halen bir çok
konu alanında farklı bilimleri kapsayacak bir sentez modeli oluşturulamamaktadır
ve bu durum özellikle sosyal bilimler alanı için geçerlidir. Buna ilâveten,
bilimler arasına çekilen ve onların içeriğinden kaynaklanmayıp daha ziyade
akademik yapılar içerisindeki menfaat arayışları tarafından belirlenmiş olan ya-
1 Elias Almanca’da “Menschenwissenschaften”, yani “insanlar bilimleri” terimini kullanır ve bununla
insanların her zaman çoğul olarak varolduklarını dile getirir. (Elias’ın kitabının ‘İnsan
Resmi’ başlıklı bölümüne bakınız.)
(*) Hamburg Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, Siyasal Bilimler Bölümü.
TOPLUM VE B‹L‹M 84, BAHAR 2000