dergi

204
ÇİLER DURSUN
c. Tarihin postmodern kavranışı
Gelecek ufkunun daraltılmışlığı ve geçmişin nostalji olarak kavranışı, tarihin
postmodern kavranışının tüm karakteristikleri değildir elbette. Çünkü tarih,
geçmiş demek değildir. İkisi farklı şeylerdir. Tarihin, ne olduğuna ilişkin postmodern
bir yaklaşıma en iyi örneklerden birini Keith Jenkins’in anlatımlarında
bulmak olanaklıdır: “Tarih, dünya hakkında bir dizi söylemden biridir...Dünyanın,
tarihin soruşturma nesnesini oluşturan bölümü, geçmiştir...Bildiğimiz geçmiş,
her zaman olumsaldır; kendi görüşlerimize, ‘şimdimiz’e bağlıdır. Tarih, asla
kendisi için değil daima birileri içindir” (Jenkins, 1997: 1-30). Jenkins, tarih
nedir sorusunun yerine “kim için tarih?” sorusunu geçirdiğinde, modern tarih
kavrayışının nesnellik alanını yerinden etmektedir. Ona göre insanlar, bugünlerinin
ve yarınlarının köklerini dünde bulmak ihtiyacındadırlar. Güncel varoluşlara
ilişkin açıklamalar ve geleceğe ilişkin programlar, hep bu geçmişler içinden
yapılmaktadır. Bu geçmişler ise, toplumsal oluşumda en fazla güce sahip olanlar
tarafından kurulmakta ve meşrulaştırılmaktadır (Jenkins, 1997: 37). Tarihteki
hakikat ve benzeri ifadeleri, yorumlar açmanın, düzenlemenin ve kapamanın
araçları olarak gören Jenkins, bir yandan da geçmişsizlik görüngüsünü tekellerine
alan ve yeniden betimleyerek kendilerine yarar sağlayan bir duruma getiren
postmodernistleri eleştirmektedir (Jenkins, 1997: 78). Yaşanılan dünyayı anlamaya
yardım edecek bir tarihten çok, bir dizi şimdiki zaman tarihi, Jenkins’in
tarihi yeniden düşündüğünde ayırt ettiği özelliklerdir.
Tarihe daha radikal bir yaklaşım, yine Baudrillard’ın görüşlerinde belirmektedir:
“Tarih, yitirmiş olduğumuz bir gönderenler sistemidir; yani tarih bize özgü
bir mite dönüşmüştür” (Baudrillard, 1998a: 61).
“Tarihimizi kaybettik, bundan dolayı tarihin sonunu da kaybettik” (Baudrillard,
1998b: 5). Bu saptamasını, zamanın artık ileriye doğru sayılmadığını, bir
kökenden başlamadığını ancak bir bitişten/sondan başladığını tespit ettiği
2000 yılı sendromu ile desteklemektedir. Dijital saatlerle bugünden 2000’e doğru
geriye saymak, ilerlemeci dünya görüşünün çöküşünün açık göstergesidir.
Bu geriye sayış, aynı zamanda dünyanın otomatik bir gözden kayboluşunun da
şifresidir. “Ve tarih kendi sonuna ulaşmadığında konuşacak bir tarih de yoktur”
(Baudrillard, 1998b: 4).
Guy Debord’un tarih eleştirisi ise, yine sınıflarla bağlantılıdır: “Egemen sınıf
kaderini bu şeyleşmiş tarihin sürdürülmesine, tarih içindeki yeni bir devinimsizliğin
sürekliliğine bağlamak zorundadır” (Debord, 1996: 82). Bu devinimsizlik
gereksiniminin, geçmiş ve gelecekle bağlantısız bir şimdicilik ile karşılandığı,
postmodern tarih kavrayışına ilişkin yaygın eleştirilerden biridir. Bu bağlantısızlık,
geleceğin ütopyalarının yitimiyle ve geçmişin nostalji olarak yaşanması
ve yaratılmasıyla kendini göstermektedir. Nostalji, varolandan ve şimdiden geçmişe
yönelen ve geçmişi yaratan bir aşkınlığı öne sürer (Tester, 1993: 64). Dola-