dergi

176
LALE YALÇIN-HECKMANN
nın Djiluler (Ciluler) ve Ishtazin (İştazin) adlı iki nahiyesi, 5 32 yerleşim yeri ve
25,910 nüfusu olduğunu gösterir” (Nikitine, 1936:991). Nikitine’e göre “Oramar
kaza olacak kadar önemli değildir, ayrıca bu kazaya ait gösterilen iki nahiyede
sadece Nasturiler yaşamaktadır (..) biri, Djilu, bağımsızdır, Oramar ise şu anda
tamamen Kürtlerin oturduğu bir yerleşimdir ve Mala Mirî’nin ocağına bağlı
olup, Herki aşiretine değil, Duskani Zhuri (jurî) aşiretine mensupturlar” (age.,
Cuinet’ye atıf). Başka bir kaynakta Nikitine ve Soane’ın ifadesine göre, “Türk
idaresi Horamar’ı, Van vilayetinin, Hakkari sancağının, Giaver (Gever) (bugünkü
Yüksekova) kaza’sının nahiye’si olarak sınıflamıştır” (Nikitine ve Soane, 1923-
25: 70). Bu kaynakta “Horamar” bölgesinin çevresindeki köylerin isimleri verilmiş
ve şöyle eklenmiştir: “Horamar haritalarda gösterildiği gibi bir köy değil, kimisi
az, kimisi daha çok önemli olan, birçok küçük yerleşimlerin toplamıdır”
(age.). Bu yörede halen aynı adlarla bilinen köylerin liste halinde sıralanmasından
sonra, Nikitine ve Soane şöyle devam ederler: “Bütün bu köyler Suto’ya aittir”
(age.). Suto bir aşiret reisidir, ve bu sayılan köylerin dışında da ona ait olan
köyler vardır. 1914 yılında Oramar’ı ziyaret eden Nikitine’in bu yazısından son
yapacağımız alıntıya göre, “buradaki kiliseler 4. ve 5. yüzyıllardan kalmadır” ve
bir tanesi Oramar’da tek başına kalan bir Nasturi ailesinin korumasına bırakılmıştır
(Nikitine, 1936:903).
Nikitine ve Soane tarafından verilen bilgilerden Oramar yöresi ve çevresi, yöredeki
nüfus ve aşiretler hakkında şu sonuçları çıkarmak mümkün: 1. 1920’lerde
Oramar kazası ya da nahiyesi oldukça geniş bir Kürt aşiret nüfusuna sahip olmuş
olmalı, ve bu aşiret topluluğu gene aşiretten asil bir aile ya da soyun liderliği
altında olmalıdır. 2. Nikitine’in tarif ettiği şekilde Kürt ve Nasturi reaya 6 ve aşiretleri
arasındaki kesin ayırım, Oramarî aşiret mensupların anlattığı yerel tarih
yorumlarıyla çelişmektedir. Şimdiki aşiret reisi Cevdet’e göre Nikitine’nin sadece
Nasturi köyü ya da yerleşim yeri diye bahsettiği kimi köyler ve yerleşim yerleri
aynı zamanda Oramarî Kürtlerinin de yerleşim yerleriydi. Özellikle Nikitine’in
sadece Nasturiler yaşıyor diye bahsettiği Cilu nahiyesinde, Cevdet, Oramarî evlerinin
de olduğunu ve aşiret mensuplarının da yaşadığını, ancak bu hanelerin
soylu sülale olan Mala Mirî’ye bağlı değil de, bir ihtimal reaya ya da hulam 7 sınıfından
olmuş olabileceklerini düşünmekte. 3. Yerel bilgiler, Nikitine’in iddia ettiği
Suto Ağa’nın Mala Mirî soyunun bağlı olduğu aşiret hakkındaki tezleri tam
desteklememektedir. Nikitine Mala Mirî’yi Duskani Juri aşiretine bağlı bir soy
olarak gösterir. Bugün Duskani aşireti (Dorski olarak da bilinirler) biri Türkiye
5 Nahiye, kaza, sancak ve vilayet kavramları burada geç Osmanlı idarî sisteminin birimleri olarak
geçmektedir. Vilayet en geniş birim olup, nahiye köyden daha geniş, ama en küçük idarî birimdir.
Birimlerin büyüklükleri idarî reformlardan sonra değiştirildi. Kürt bölgesindeki Osmanlı idarî sistemi
hakkında bilgi için, bkz. van Bruinessen (1992:157-161).
6 Reaya ile kasdedilen Osmanlı sisteminde vergi vermekle yükümlü, genellikle aşiretsiz köylü sınıftır.
7 Hulam hizmetçi demektir ve genelde ağa ya da bey’in hizmetçisidir.