dergi

186
LALE YALÇIN-HECKMANN
sağlamaya devam edebilmeyi umuyorlardı. Bu da ancak korucu olurlarsa
mümkün idi. Üçüncü neden, PKK ile bir türlü ilişkiyi tutup, savaşın dışında kalabilme
konusundaki gerçekçi olmayan umutlarıydı. Bu nedenlere dördüncü
olarak da, aşiret içi her türlü anlaşmazlıkta aşiret mensuplarının birbirlerini
“devlet yanlısı” olmak, ya da olmamakla suçlamaları ve böylece devlet güçlerinin
töhmeti ve yoğun baskıları altına girmelerini de eklemekte. Bütün bu nedenleri
sayarken, Cevdet kendi aşiretini suçlamaktan özellikle kaçınmakta; kendisi
onları uyarmış olmasına, halkının kendisine itaatsizlik etmesine ve liderliğini
“takmamış” olmalarına rağmen. Aşiret içindeki hiyerarşinin ve kontrol mekanizmalarının
tamamen yıkılıp yıkılmadığını söylemek pek kolay değil. Bir
yandan aşiretlilerin genç kuşakları arasında PKK politikasına destek arttı; bunun
bir örneği gençlerin şehirdeki Newroz kutlamalarına geniş katılımı idi. Oramarî’nin
genç kuşağının radikal siyasallaşma sürecine girdiğinin bir başka örneği
de gençler arasından, özellikle 1994’de Oramarî’ye bağlı korucu köylerinin
bir kısmının da silahlarının geri alınıp göç ettirilmesinden sonra, gerillaya katılanlar
olmasıdır. Aşiretin geniş bir kesimi şimdi ovadaki kimi köylere, Hakkari’nin
şehirlerine ya da diğer Van, Mersin, İstanbul gibi illere göçtüler. Kimileri
aşiret liderinin ailesi gibi Avrupa’ya siyasî mülteci olarak kaçtı, ya da Türkiye’nin
batı metropollerinde muhalif gruplara katıldılar. 21
Bütün bu gelişmelerin aşiret sistemine olan etkileri nelerdir? Bir yandan, demografik
nedenler ve zorunlu göçlerle geleneksel aşiret yaşamının ekonomik ve
fizikî temelleri aşındırılmıştır. Bu durum, aşiret içindeki karşılıklı bağımlılık ve
sadakat ilişkilerini yok edebilir. Diğer yandan, aşiret bağları bilgi ve dayanışma
ağları olarak ve ortak siyasal davranışı sağlamak için halen işlevi olan bağlardır.
Aşiret lideri artık “geleneksel aşiret reisi” rolünden tamamen uzaklaşmış, “yerel
kökenli siyasi lider” konumunda görülebilir. Bu liderliği sadece aşiretli halka yönelik
deşil, aşiret üstü yaygın halk gruplarına, “etnik- yurtsever taban”a yönelik
siyaseti içermektedir. Kendisi “eski yapıyla olduğu gibi aşiretlerden haberdar olmanın
mümkün olmadığını” düşünmektedir ki, bu iletişimsizlikte sürgünde olmanın
rolü belirleyici olsa gerek.
Aşiretlilerin bulundukları yörede yoğun savaş koşulları altında yaşamak zorunda
kalmaları bireylerin teke tek devletle ilişki kurma zorunluğunu artırmış
görünüyor. Eskiden belki devletle ilişkilerde aşiret reisinin siyasi rolü de göz
önünde tutularak liderin aracılığına ihtiyaç duyuluyor idiyse, bu durum özellikle
liderin uzaklığı da düşünülürse, iyice azalmış görünüyor. Ancak Cevdet, aşiret
mekanizmasının tamamen çözülmediğini düşünmekte; yani topluca karar verme,
aşiret içi çelişkileri kendi aralarında çözme mekanizmaları halen sürmekte.
21 Yüksekova’ya son yaptığım gezide (Eylül 1998) 1994’de köylerinden çıkarılan bazı Oramarî köylüleri
arasından “dağa gidenler” olduğunu, diğer taraftan gene bu köylerden ilk kez İstanbul kadar
uzak metropollere mevsimlik işçi olarak giden gençler olduğunu da öğrendim.