dergi

134
bir rol oynamıştır. Yani, ırkçı saldırılar Alman-Türkleri gibi somutlaşmış bir kesimin
oluşmasına katkıda bulunmuştur. 2
Hiç kuşku yoktur ki bu değişim, Alman-Türkleri’nin Alman toplumunun kalıcı
bir parçasını oluşturdukları ve bütünüyle olmasa bile sosyal, ekonomik, kültürel
ve politik olarak Alman toplumuna dahil oldukları gerçeğinin tanınması
yolundaki önemli mihenk taşlarından biridir. Bu sayede Alman-Türkleri’nin
kendi varlıkları ve sosyal, politik ve “kültürel” hakları konusunda Alman toplumunun
bir parçası olarak müzakere etme güçleri artmıştır. Ayrıca, Alman milletini
ırk temelinde tarif eden monolitik Alman resmî ideolojisi de tartışmalı hale
gelebilmektedir. Bu durum, resmî ideolojinin Almanlık fikrine ciddi bir meydan
okuma olarak okunabileceği gibi Alman toplumunun şu anki mevcut çok-etnili
yapısıyla resmî ideoloji arasındaki açılmaya da işaret etmektedir.
Fakat, nesnelleştirmenin her türünde olduğu gibi, “Türk” göçmenleri resmî
söyleme karşı güçlendiren “Alman-Türk” tanımlamasının kendisi maddeleştirme/durağanlaştırma
tehlikesi taşıdığı için zayıflatıcı da olabilir. Buna ek olarak,
bu kavram, Alman-Türkleri’nin kültürel oluşum, pratik ve yerel-aşırı (translocal)
bağlılıklarının heterojenliğini; birbirinden farklı iki kültürel bütün ve “Alman” ve
“Türk” olmak üzere iki kaynakla sınırlamak gibi bir tehlikeyi de içinde barındırır.
Kreolleşme ve melezleşme kavramları, özselci kültür, kimlik ve etnisite anlayışları
karşısında devrimci panzehirler olarak algılanmaktadırlar. Fakat bu kavramlar,
aşma iddiasında oldukları maddeleşmiş kültür fikrini içerme tehlikesini
de yeniden üretebilirler. Hepsinin ötesinde, kültürel bütünselciliğin temel varsayımlarının
eleştirisinde zayıf kalmaktadırlar. Bu noktada, bu tehlike özellikle
büyük bir önem kazanmaktadır çünkü tireli, etnisite içinde varolan bir kavramdır.
Yani, kolaylıkla zaman ve mekândan bağımsız özselci bir kategori haline
dönüşerek ilişkisel (relational) özelliğini kaybedebilir (bkz. Werbner, 1996).
Küreselleşme sürecini bir tür melezleşme olarak gören Pieterse (1995), melezlik
perspektifinin zayıf noktalarından bahsederken, kavrama şekil veren nosyonların
halen kültür ve toprak tarafından belirlendiğini vurgular. Yine de onu,
“içe dönük kültür anlayışlarına karşı dengeleyici” (age.: 64) bir model olarak görür;
dolayısıyla bu kavramın toptan reddine karşıdır. “Uluslar/toplumlar eksenine
hapsolmuş bir sosyolojiyi” (age.: 63) sorgulama potansiyeli önemli bir zenginleşmeyi
de içinde barındırır. Ancak bu potansiyel sayesinde emperyal anlatılara
karşı bir tarih yazımının olanakları yaratılabilir ve “çatlakların arasından
bir sosyoloji” (age.: 64) geliştirme imkanı oluşabilir. Fakat unutmamamız gereken
kültürel melezliğe dair kavramları yeniden ele alma gereğidir. 3 AYŞE ÇAĞLAR
2 “Mazlumlar topluluğu”nun oluşumunda ırkçılığın etkisi için bkz. Werbner, 1996.
3 Bu düzeyde tüm kültürlerin kreol olduğuna dair bir mutabakat vardır. (Drummond, 1980; Clifford,
1994; Hannerz, 1987; Friedman, 1995). Fakat, teorik olarak kabul gören bu tanım, pratiğe
yansıyamamıştır. Bu kavramlar genellikle diaspora ve sürgün çerçevesinde, özellikle göçmenler
ve etnik azınlıklar için kullanılmaktadır.