dergi

26
SELÇUK ESENBEL
Öte yandan çağdaş Osmanlı Türk kadınının kamu alanında çarşaf veya benzeri
kıyafete bürünmesi, onun Japon asil kadınının cunihitoe ve dekolte tuvalet
gerektiren ikili kamu alanı kültür eklektisizmine benzememektedir. Osmanlı
kadını, çarşafla kamu alanında topluma uyum sağlamaya çalışan dinî kökenli
bir “gelenek”le örtünmekle beraber, iç ve özel alanda artık temelli olarak Batılı
kıyafet kimliğine bürünmektedir.
Cumhuriyet döneminde devleti temsil etmesi öngörülen Cumhuriyetçi çağdaş
Türk kadınının vazgeçilmez Batılı görünümü, gene yukarıda temas edilmiş
olduğu gibi, Osmanlı kültür modelinin eklektisizminin saf dışı bırakılması ve
çağdaş Türk modelinin ideal düzeydeki üniter boyutunu göstermektedir. Bu
bağlamda Türk modelinin amacı, Japonya gibi “tam bir Batılı” olma amacını
paylaşsa da, kültürel eklektisizmi reddetmektedir (Şeni, 1990; Adıvar, 1922; Güzel,
1984; Toprak, 1989; Okday: 82; Çizgen, 1989). 3
II. Çağdaş bireyin evi
Meici Japonyası’nda ev ve iç mekân
Meici Japonyası’nın eklektik ikili kültür modeli, 19. yüzyıl Japon evi ve iç mekânının
değişiminde de geçerli olmuştur. 19. yüzyıl boyunca Japonlar’ın çoğu,
odaların çok işlevli kullanımını ve yerde oturmayı öngören geleneksel Japon
evinde yaşam sürdürdüler. Tokugava dönemiyle tek fark, bu geleneksel ev mekânına
zaman içinde su, elektrik gibi modernleşme unsurlarının yavaş bir şekilde
girmesi ve radyo, çalışma masası, koltuk, lamba gibi bazı Batı kökenli eşyaların
kullanımının yaygınlaşmasıdır. Ancak çağdaş Japon bireyinin özel yaşamında,
iş hayatına oranla çok daha geleneksel bir fiziki ortamın uzun bir süre, hatta
bugüne kadar varlığını koruduğu göze çarpar. Bir başka deyişle, Batı kültür
formlarının kullanımı, Japonya’da “özel” alan olan ev mekânında, “kamu” alanına
oranla çok daha yavaş gerçekleşmiştir.
Ancak Meici döneminde Batı kültürünün kullanımına, kıyafette olduğu gibi
sınıfsal düzeyde bakıldığında, bu modelin farklılaşan boyutu görülmektedir. 19.
yüzyıl Meici seçkinlerinin Tokyo’daki malikâneleri Batı tarzında inşa edilmekte,
iç düzenlemeleri de halkın yaşam biçiminden tümüyle farklılaşmaktaydı. Bazı
toplantı ve yemekler Batı tipi yemek odasında, bazıları ise Japon odasında yerde
oturularak gerçekleştirilirdi. Kamuya yönelik bu odalar aile fertleri ve misafirler
için tahsis edilmişse de, öncelikle evin erkeğinin hâkim olduğu alan olma
özelliğini yansıtmaktaydılar. Kıyafet de biraz odalara uygun seçilmeliydi.
3 Mehasin 1908 sayıları, milliyetçi çarşaflı kadın için Adıvar, 1922, evde başörtülü anne için Tedrisat-ı
İbdidaiye Mecmuası: Nazariyet ve Malumat Kısmı, 1-2 sayılar, 1325 (1909), Avrupai elbiseli
İstanbul hanımları için Çizgen, 1989.