dergi

56
YAEL NAVARO-YAŞIN
1910’da Frank ve Lillian Gilbreth “mikrohareket çalışması” olarak adlandırdıkları
daha gelişmiş bir teknoloji üzerinde çalışarak Taylor’un verimlilik tekniklerine
katkıda bulundular. Bu yeni çalışmada işler daha da küçük parçalara
ayrılıyordu (Gilbreth ve Gilbreth, 1916: 119-120). Daha sonra yine Gilbrethler
tarafından “yorgunluk çalışması” ile de dinlenmeye ayrılan zamandan tasarruf
edilmesi planlanıyordu.
Bilimsel yönetimin prensipleri ve metodlarının “her türlü insan aktivitesinde”,
sanayi örgütlenmelerinden “evlerimizin yönetimine” kadar her alanda uygulanabileceği
söyleniyordu (age.: 7-8). Gilbrethlerin çocuklarının yazdığı otobiyografik
roman olan Cheaper by the Dozen’da, aslında Frank ve Lillian Gilbreth’in
zaman ve hareket çalışmalarını evlerinde de uygulamaya çalıştıkları gösteriliyor.
Evde işe yarayan yöntemin fabrikada da işe yarayacağına ve fabrikada işe yarayanın
evde de yarayacağına inanıyorlardı (Gilbreth ve Carey, 1948: 37).
Fabrika ile ev arasında denklik olduğunu öne süren tartışmalar sürerken
Amerikalı kadınlar “ev ekonomisi” bilimini geliştirmeye başladılar. “Geleneksel
ev işi metodları onlara giderek rahatsız edici bir biçimde gelişigüzel gözükmeye
başladı” (Shapiro, 1986:4). Taylor ve Gilbreth’in işaret ettiği gibi eğer endüstriyel
işleri yapmak için “en iyi tek bir yol” varsa, ev işlerini yapmanın da rasyonel bir
yolu olmalıydı.
Profesyonel bir psikoloji eğitimi almış olan Lillian Gilbreth, ailesinin sahip olduğu
fabrikada uygulanan “zaman ve hareket” tekniklerini eve uyarladı. Eve
uyarlanan bilimsel yönetim önce “ev kurucusunun şu anki işlerini dikkatlice
gözden geçirerek, işin her bölümünü inceleyecek ve böylece hangi aşamaların
elenebileceğine karar verecek ve zamandan kazanacaktı”. 10 Ev işlerinde verimlilik
çalışmalarının önde gelen isimlerinden biri de Christine Frederick idi. Ona
göre, bilimin eve sokulmasıyla kadınlar daha önce sahip olmadıkları bir “özgürlük”
kazanmışlardı. Frederick şöyle bir sonuç çıkarıyordu: “Eğer kadınlar verimlilik
çalışmalarını evlerine uygularlarsa ev işi kadınların sahip olabileceği en
parlak kariyere dönüşecektir” (Frederick, 1913: 100-101). Böylece, “özel” alan,
Taylorizmin daha geniş kapsamlı politik söyleminden tecrit edilmemiş oluyordu.
Tam aksine, yeni verimlilik söylemi “ev” ve unsurlarını yeniden yapılandırmak,
yeniden anlamlandırmak anlamına geliyordu.
1927 Mart-Nisan’ında Lillian Gilbreth, Columbia Universitesi Teachers’ College’de
ev yapımı üzerine bu gibi konuların tartışıldığı bir konferans yönetti.
Konferans hakkındaki bir raporda şöyle deniyordu:
10 Bkz. Bureau of Publications of the Teacher’s College at Columbia University, Homemaking as a
Center for Research. Report of the Teachers’ College Conferences on Homemaking, 1927: 11.