Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN İLK YILLARINDA EVİŞİNİN RASYONELLEŞMESİ 61<br />
Mutfaklarımızın duvarlarında sarmısak dizileri yerine gündelik gıda maddeleri ve kalori<br />
cedvelleri, aylık bütçe levhaları göreceğiz. Evlerimizde iyi yetiştirilmiş çocuklar ve<br />
bütün bilgisini evinin idaresi için kullanan, ekonomi ve tutuma dikkat eden kadınlar<br />
bulacağız (age.:51).<br />
Aliye’nin imgeleminde “yeni Türk evi”, “eski Osmanlı evi”nden keskin bir biçimde<br />
ayrışır. İzmir Kız Enstitüsü öğrencilerinden Rukiye Bayraktutan mezuniyetinden<br />
önce yazdığı şiirde şöyle diyordu:<br />
Bu bilgi kaynağından yıllarca alınca hız,<br />
Yetişemez bizlere göklerde uçan yıldız.<br />
Yurtta nurlu bir şafak bizimle belirecek,<br />
Ev hayatı yepyeni bir düzene girecek (Bayraktutan, 1936-37).<br />
Kız enstitüsü idarecilerinin Taylorcuların “en iyi tek yol”unu titizce uygulamak<br />
istedikleri ev işleri şunlardı: bulaşık yıkama, yemek pişirme, dikiş dikme ve<br />
çocuk bakımı. Ev işlerinde genel bir “verimlilik” yakalayabilmek için öncelikle<br />
evsel mekân ve zaman da “Taylorlaştırılmalıydı”.<br />
Doğru bir biçimde düzenlenmiş mutfak<br />
Mekân ve onun düzenlenmesi Taylorcu mühendislerin en önemli ilgi alanlarından<br />
birini oluşturuyordu. Fatigue Study’de (1916) Frank ve Lillian Gilbreth şöyle<br />
yazıyordu:<br />
Çok kalabalık bir iş ortamında çalışmak çok fazla yorgunluğa sebep olur. Ancak çok az<br />
sayıda işçi ya da yönetici bunun farkına varır. Burada alışkanlık devreye girer, ve düzen<br />
alışkanlığı iş ortamının düzenli koşullara sahip olmasını gerektirir (Gilbreth ve Gilbreth,<br />
1916: 88).<br />
Endüstriyel verimlilikte işyerindeki “düzen” hayati bir unsurdu. Ev verimliliği<br />
hareketinde önemli bir isim olan Christine Frederick, Taylorculardan aldığı fikirlerle<br />
evde “aletlerin kötü yerleşimi”nin zaman ve hareket kaybına yol açacağını<br />
yazıyordu (Frederick, 1913: 38).<br />
Kız Enstitülerindeki ev ekonomisi dersi için hazırladıkları ders kitabında<br />
benzer bir konumda olan Pakize ve Nazım İçsel “herşey yerli yerine (münasip)<br />
konmalıdır” diyorlardı. İçsel “Lüzum görüldükçe yerinden alınan birşeyi kullandıktan<br />
sonra başka tarafa bırakmak ev içinde karışıklığa mucip olur”diye yazıyordu.<br />
18 Ev ekonomisi dersi öğretmenleri öğrencilerine mutfakta mekânın<br />
doğru dağılımı üzerine dersler verdiler. “Verimlilik” yine ana konuydu. Aletler<br />
öyle bir yerleştirilmeliydi ki zaman ve enerji kaybı olmamalıydı. İzmir Kız Enstitüsünden<br />
bir öğrenci şöyle diyordu: “Bir aletin yerini değiştirerek,<br />
18 İçsel (1934-35). Eğitim Bakanlığı’nın 6. Haziran 1927’de verdiği bir kararla, bu metin, dördüncü<br />
sınıflar için standart ev ekonomisi ders kitabı olarak kabul edilmiştir.
Change language