dergi

182
LALE YALÇIN-HECKMANN
için Oramar bölgesinde kaldığım dönemde tanıdığım bazı yaşlı köylüler nasıl
bu büyük savaş döneminde güneydeki köylere kaçıp, ellerinde tüfekle, gizli gizli
gündüzleri geride bıraktıkları tarlalarını ekmeye geldiklerini anlatmışlardı. Bu
işgal ya da çatışma dönemlerinde yerel idari makamların köyleri korumaya ayıracak
hiçbir güçlerinin olmadığı, ama köylerden de bir beklentileri ve bağımlılık
istekleri olmadığı da anlaşılmakta. Köylü, göçebe ve hayvancı kırsal halk aşiret
liderlerinin ve şeyhlerin “tebaa”sı gibi görünmekte ve onlara öyle davranılmakta,
kendilerinden doğrudan merkezî hükümetle herhangi bir ilişkiye girmeleri
beklenmemekte idi.
2. Şükrü Ağa’nın liderliği dönemi yörede yeni siyasi ve ekonomik süreçlerin
ve aşiret ilişkilerinde değişmelerin yaşandığı bir döneme rastlamakta. Bu liderlik
dönemiyle ilgili bilgilerin tamamı oğlu Cevdet’in anlatısına ve kısmen de saha
çalışması sırasında topladığım bilgilere dayanmakta. Şükrü Ağa’nın liderlik
dönemi yörede yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinin konsolidasyon sürecinin
başlangıç zamanlarıyla eşzamanlı. Cevdet’in anlatısına göre Suto’nun
ölümünden sonra Oramarî aşireti iki lider tarafından yönetilmeye başlandı; birisi
Lemdinî kabilesinden Havzala Ağa idi (Cevdet’in babasının babası), diğer lider
ise Mefî kabilesinden Nevruz Ağa idi. 16 Nevruz Ağa yukarda aktarıldığı gibi
1930 Oramar isyanına önderlik edip, ardından Irak’a kaçmaya mecbur kalmıştı.
Onun gidişinin ardından Mefî kabilesinin mensupları başka bir liderde anlaşamayıp,
Havzala Ağa’nın liderliğini kabullenmişlerdi. Havzala Ağa, anlatıya göre,
Lemdinî kabilesinin asil soyu olan Mala Mirî’ye bağlı olup, Suto’nun amcaoğullarının
bir sülalesine mensuptu. 17 Böylece liderlik Mala Mirî sülalesinden amcaoğulları
Kinitî Hüseyn sülalesine geçti. 18 Cevdet’in tahminine göre, babası
Şükrü Ağa, liderlik konumuna 1935 yıllarında gelmiş. Tam tarihi kendisi de bilemiyor.
Cevdet gençken babasının aşiret lideri olmasına pek önem vermezmiş.
Kendi ifadesiyle: “Merak da etmiyorduk, bu düzen böyle gelmiş, böyle gider sanıyorduk.”
Cevdet bugün babasının lider konumuna gelmesinde soylu köken ve ekonomik
gücün rol oynadığını düşünmekte. Gene de babasının daha önceki aşiret liderlerinden
şu noktalarda farklılıklar gösterdiğini savunmakta: babası aşiretli
16 Burada sözü edilen Nevruz Ağa, Nikitine ve Soane’ın hikâyesindeki Mefî kabilesinden Abdürrahim
Ağa oğludur.
17 Cevdet’in çıkardığı soyağacı ve kurduğu akrabalık ilişkileri ile benim, saha çalışmam sırasında
derlediğim bilgiler birbirine uymakta. Oramar’ın eski muhtarı Kerem’e göre de, ki kendisi Cevdet’in
amcaoğlu olur, Suto’nun babası Selim ve Kinitî Hüseyn sülalesinin başı sayılan Hüseyin
kardeş idiler. Hüseyin’in oğlu Ali, Ali’nin oğlu ise Havzala idi. Cevdet, Selim’in çocuklarının doğrudan
Mala Mirî’den olduğunu ve Kinitî Selim olarak anıldıklarını, erkek kardeşinin çocuklarının
da Kinitî Hüseyn sülalesi olarak anıldıklarını söylemektedir.
18 Suto’nun kalabalık ailesi ve çok sayıdaki kardeşlerinden olan torunlarından, yani Mala Mirî’den,
halen Yüksekova’da, Kuzey Irak’ta ve Avrupa’da, örneğin Avusturya ve Hollanda’da, pek çok kişi
varmış.