dergi

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN İLK YILLARINDA EVİŞİNİN RASYONELLEŞMESİ 59
te söylemi hakkında süregiden diyalogda enstitü öğrencileri de aktif bir biçimde
yer alıyorlardı. 1930’ların ortasında İzmir Cumhuriyet Kız Enstitüsü’nde öğrenci
olan İncila Yar, 1936 okul yıllığında “Modern Hane Yönetimi: Evde Taylorizm”
başlıklı bir makale yayınladı. Kaynak olarak L’Organisation Menagere adlı Fransızca
bir metni kullanan İncila şöyle yazıyordu:
Taylorizm prensipleri bu gün bir ilim haline giren ev idaresinde çok ehemmiyetli bir
yer tutmaktadır. . . . Bu prensiplerin memleketimizde de kullanılmasını temenni ederim.
Ve ümit ederim ki artık bizim ev kadınlarımız da islerinin karşısında şaşırmayacaklar,
onları kafalarını işleterek başaracaklardır (Yar, 1935-36: 40,42).
Türk kızlarına ev işlerinde “akıllarını kullanmayı” öğretmek enstitülerdeki ev
ekonomisi derslerinin başlıca amacıydı. Enstitü yıllığına katkıda bulunan başka
bir genç yazar, Nezihe esefle “dünün kadını”nın . . . “Kafasız, kuş beyinli, dar
ufuklu” olduğunu yazıyordu (Nezihe, 1935-36: 12). Epey farklı bir yolla İncila da
“modern Türk kadını”na “Şimdiye kadar Endüstride kullanılan iş verimi esaslarını,
kadın evinde zekası ile tatbik etmelidir” tavsiyesinde bulunuyordu (Yar,
1935-36: 41). Nezihe, “geleneksel” evlerin aksine, “modern ev “zekaların mezarı
değildir” vurgusunu yapıyordu (Nezihe, 1935-36: 13).
“Aklın” kullanılmasını önerirken enstitü öğretmenleri ve öğrencileri gündelik
faaliyetlerin yerine getirilmesinde “bilimsel” bir yol öngörüyorlardı. Kızların
teknik eğitimi üzerine yazılmış bir hükümet belgesine göre Akşam Kız Sanat
Okulları : “Evlenmiş, çoluğa çocuğa karışmış yetişkin kadınlara, evlerini daha
pratik ve ileri bir teknikle idare edebilmelerini, çocuklarını ‘fenni’ bir bakımla
büyütebilmelerini sağlamayı” amaçlamaktadır (Kız Teknik Öğretim). Ancak çocuk
bakımında yalnızca şehirli kadınlar yeniden eğitilmeyecekti. Aynı hükümet
belgesi “büyük çoğunluğu köylü olan vatandaşlarımızın da bu eğitim ve öğretimi
sağlayan teşkilattan geniş ölçüde faydalandırmanın lüzumuna şüphe yoktur”diyordu
(age.). “Köy kadınları gezici kursları, köylü kadınlara ve kızlara temizliği,
çocuğa sıhhi ve fenni bir şekilde bakmayı, basit, ucuz fakat güzel bir şekilde
giyinmeyi; kocasını, çocuklarını giydirmeyi, evini iyi şekilde idare etmeyi
ve tertiplemeyi öğretmek ve onları fena alışkanlıklardan kurtarmak görevini
üzerine almıştır” (age.).
Daha “bilimsel” ev yapımı “en iyi tek yol”un standartlaştırılmasını gerektiriyordu.
Bir Kız Enstitüsü yayını şöyle diyordu:
Bugünkü ileri cemiyetin bütün işleri gibi ev işleri de, artık annelerden gelişi güzel öğrenilmeyecek
kadar mütekamil bir hale gelmiş; elbise, çamaşır, nakış, şapka gibi bütün
kadın eşyalarının meydana getirilmesi, artık geniş bir bilgi ve teknik işi olmuştur
(Kız Enstitüleri ve Sanat Okulları Sergisi: 32).
Kız Enstitüleri işte bu (yeni) ev yapımı “tekniğini” Türk kadınları arasında
yerleştirmek istiyordu. İncila Yar, Gilbrethler’in tuğla dizimi gibi endüstriyel bir