dergi

68
YAEL NAVARO-YAŞIN
tercihler ve göz kararı tahminler yerlerini önceden belirlenmiş ölçülere ve talimatlara
bırakacaktı.
Ancak sadece aşçılık tekniği değil, yemeğin kendisi de yaratıcı bir şekilde dönüşüme
uğramıştı. 1930’ların sonunda İzmit’te bir Akşam Kız Sanat Okulu kurslarına
katılmış olan Nuriye Hanım “bize sınıfta yalnızca alafranga yemeklerin
yapımını öğrettiler” diyor.
Tatlıların yanı sıra bazı ana yemeklerin de nasıl pişirileceğini öğrendik. Malzemeleri
alırsınız, miktarını ölçersiniz ve sonra yemeği pişirmeden önce tarifini yazarsınız. Bir
çok lezzetli yemek pişirmesini öğrendik.
Ev ekonomisi öğretmenleri standart Avrupa ölçülerini “modern” Türk mutfağının
merkezî bir parçası haline getirmeye çalıştılar. Birçok kadın için bu yemek
hazırlama teknikleri çok yeniydi. Ancak yalnızca biçim değil, aşçılığın içeriği de
değiştiriliyordu. Nuriye Hanım şunları hatırlıyor:
İzmit’te bir çok köylü vardı. Okula gelenler çoğunlukla öğretmenlerin ve hükümet görevlilerinin
kızları idi. Ancak bir çoğu hayatlarında hiç kek görmemişlerdi. Okulda nasıl
kek pişirileceğini öğrendiler. Yeni şeyler öğreniyorlar, bilinçleniyorlardı.
Kız Enstitülerinin aşçılık sınıflarında alaturka yemeklerin değil alafranga
(Fransız stili Batılı) yemeklerin yapımı öğretiliyordu. Öğrencilere ıspanak yemeği
yerine ıspanak pudinginin yapılışı öğretiliyordu. Tatlı olarak da büyükannelerinin
muhallebisi yerine, bademli krema, vanilyalı dondurma, meyvalı torte ve
cevizli torte sunmayı öğrenmişlerdi. 27 Nuriye Hanım, bu “modernleştirici” olduğu
varsayılan ev ekonomisi derslerini beğenen kadınlar arasındaydı. Avrupalı
yöntemlerine olan yakınlığı açısından kendisini ve ailesini alt sınıf kadınlardan
ayıran Nuriye Hanım, Türk toplumunu genel olarak daha çağdaş bir hayat tarzıyla
tanıştırdığı için Kız Enstitülerini övüyordu. Ancak diğer kadınlar enstitülerin
öğretileri hakkında daha ikircikli görüşlere sahiptiler. Örneğin bana Avrupai
masa adetleri üzerine aldığı eğitimden bahseden Hikmet Hanım, kaçınılmaz bir
nihai “modernleşme” fikrinden vazgeçmeyerek, bazı enstitü derslerinin gerekli
olup olmadığını sorguluyordu.
Çatalın, bıçağın nereye konulacağı, su bardağının masada nerede duracağı, vs. Bu gibi
şeyler enstitüde öğretiliyordu. Bazı kişiler bununla alay ediyorlardı. Yerde ortak bir tabaktan
yemek yiyen insanların sayısının bu kadar çok olduğu bir dönemde, şarap bardaklarının
ve balık bıçaklarının kullanılması gibi görgü kurallarını öğretmek ne kadar
gerekliydi bilemiyorum. Öbür yanda, ortak bir tabaktan yemek de çok sağlıksızdır. Bu
sebeple, bu yemek yeme alışkanlıkları nasıl olsa değişecektir. Yani, siz zorlasanız da
zorlamasanız da, doğal olarak değişeceklerdir. Bu enstitüler, kendi kendine gerçekleşecek
bir değişimi sadece hızlandırmaya çalışıyorlardı.
27 Bkz. İzmir Cumhuriyet Kız Enstitüsü Yıllığı (1938-39) içindeki yemek tarifleri, s.50-52. Ayrıca aynı
okulun 1936-37 yıllığına bkz, s. 52-53.