dergi

251
ğımsız, kitap gerçekten, Yahudi soykırımı üzerinde yapılan tartışmaları ve sorunları
“çözen” başarılı bir deneme sayılmalıdır. Kitapta, Elias, (kendisinin ısrarla
üzerinde durduğu ve onu diğer sosyal bilimcilerden ayıran noktadır bu),
tarihsel olguları, uzun erimli bir tarihsel süreç içinde ele alır. Alman ulusal kimliğinin
oluşum sürecini ve temel karakterlerini, 150-200 yıllık bir perspektif içinde
değerlendirir. Amacı, “Almanya’daki uzun dönemli gelişmelerin ve Alman
ulusal karakteri denilen şeyin hangi unsurları, Nasyonal Sosyalistlerin işbaşına
gelmesine katkıda bulunmuştur” (Elias, 1990a: 412) sorusunun cevabını verebilmektir.
Yani, Hitler rejimini ve Yahudi Soykırımını, Almanya tarihi içerisindeki
yerine oturtmaktır.
Yahudi soykırımı üzerine yapılan çalışmaları, kapsadığı alanların genişliği nedeniyle
tasnif etmek, sınıflandırmak oldukça zordur. Eğer üç boyut ekseninde
bir tasnif denemesi yaparsak, konunun, felsefi-tarihsel; politik-ideolojik ve ahlâkî
boyutlarından söz edebiliriz (Kerchaw, 1994). Her boyutta, farklı uçlardan söz
etmek mümkündür. Felsefi-tarihsel boyutta, analizler, iki önemli uç arasında gidip
gelirler. Bir uç, çizgiselliktir. Olayı, Cermen kavimlerinin özelliklerinden, Luther
reformasyonundan vb. getirerek açıklamak isteyenler vardır. Diğer uç ise sorunu
genel Alman tarihi içerisinde “bir kaza” olarak görmek eğilimindedir. Ayrıca,
soykırım kararının başından beri “uygulanmak” üzere “hazır” olduğu tezi (intensiyonistler)
ile böyle bir somut düşüncenin olmadığı hatta belki böyle bir kararın
da alınmadığı ama olayların gelişmesinin bunu “doğurduğu” tezleri arasında
gidip gelinir. Moral boyutta yapılan tartışmalarda ise, bu tür eylemlerin rasyonel
olarak “anlaşılabilir” olup olamadıkları üzerinde durulur.
Tüm bu araştırmaların ortak sorunu ve zorluğunun, Yahudi Soykırımı’nı Alman
tarihi içindeki yerine oturtmak olduğunu söyleyebiliriz. (1980’li yılların ortasındaki
“tarihçiler tartışması”nın ana sorunlarından birisi de buydu: Yahudi
soykırımının özgül vurgulanması ile onu tarihin bir döneminde olmuş bitmiş
bir olay olarak görme arasındaki gerilim...) Elias’ın kitabı, bu genel çerçeve içinde
anlaşılmalıdır. Kitabın başarısı, Alman tarihinin ve ulusal kimliğinin bazı karakteristiklerinin
sürekliği ile Yahudi soykırımına yol açan, özgül koşullar arasındaki
ilişkiyi, yani “süreklilik” ve “kopuş” arasındaki ilişkiyi teorik olarak kurmayı
başarmasıdır.
Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu (Akçam, 1992) adlı çalışmayı, büyük
ölçüde Elias’ın Almanlar Üzerine Çalışmalar’ının etkisiyle kaleme aldım.* Elias’ın
getirdiği yaklaşım tarzıyla, Türkiye tarihini ve Ermeni soykırımına yol açan
olayları “anlamaya” çalıştım. Sınırlı bazı alıntılarla bu etkiyi göstermek istiyorum.
Elias’ın ilk kalkış noktalarından bir tanesi, belli bir dönemde yaşanan
(*) Gerçi yayınlanmak amacıyla yazılmış bir kitap veya bir makale değildi bu. Daha çok, çalıştığım
Enstitü’ye, Ermeni Soykırımı üzerine bir çalışma yapmanın ne kadar gerekli olduğunu göstermek
amacıyla kaleme aldığım bir taslaktı.