dergi

NORBERT ELIAS’IN İNSAN BİLİMLERİ KAVRAMI VE BİLGİ SOSYOLOJİSİ 117
İnsan toplumlarının analizi için, yasa türünde teorilerin yerine, başka türde teorilere
ihtiyaç vardır. Toplumun diyakronik karakterini ve dönüşümünü / değişimini soyutlayan
teoriler yerine, bu özellikleri kendi teorik sentezine dahil eden süreç teorileri gereklidir
(Elias, 1983c: 31).
Büyük evrim
Elias aynı zamanda bilimlerin bağımlılığını ve çeşitliliğini hesaba katan bir bilimler
modelini de tarif etmeye çalışır. Bu modele Elias, ilk etapta teorik-ampirik
bilimlerin ana gruplarını teşkil eden fizik-kimya, biyoloji ve insan bilimlerinin
geçtiği belli bir sürece dikkati çekerek yaklaşıyor. Bu süreç öyle bir seyir izlemektedir
ki, “bu bilim gruplarının araştırma alanlarını teşkil eden, artarak daha
yoğunlaşan ve özellikle daha yoğun bir şekilde entegre olan oluşuklar (nesne),
nispeten daha az yoğun olanlardan meydana gelmekte ve gerektiğinde bu sonuncular
tekrar çözülerek ilk hallerine geri dönmektedirler” (Elias, 1983b: 187).
Elias fizikçiler arasında sıkça karşılaşılan bir anlayışa da işaret eder. Buna göre,
bütün dünyayı ve onun özelliklerini oluşturan en küçük parçacık keşfedilince,
evrenin ve dolayısıyla bilimlerin sorunlarıyla ilgili çözümün ana anahtarı da
bulunacaktır. Elias açısından “bilimlerin çeşitliliği anlayışının karşısında duran,
yani özellikle de fizik, biyoloji ve insan bilimleri arasındaki farklılığın, böylece
bir bilimler teorisi anlayışının karşısında duran en büyük engel, asıl bu düşüncedir”
(Elias, 1983b: 189) Diğer yandan, fizik (bilimi), ‘Bilim’in modeli olma hakkıyla
ilgili meşruiyetini, dünyadaki her şeyi oluşturan en küçük parçacıkları
araştırdığını öne sürerek kanıtlamaya çalışmaktadır. Böylelikle, bütünün parçalara
bölünmesi ve parçaların izolasyonu anlamına gelen analizi, bilimsel yasa
ve araştırma sonuçlarının sembolik tarifi olan yasa niteliğindeki teorileri bulmanın
başlıca bilimsel yöntem olduğu şeklinde bir postülayı savunmaktadır.
Elias buna karşılık, sentez formlarının, yani entegrasyon süreçlerinin, doğal süreçler
arasındaki dağılım ve deentegrasyon süreçleri kadar önemli bir rol oynadıklarını
öne sürer. Böylece Elias, hem zamansal-mekânsal yapı ve süreç modellerinin
oluşumunu, hem de mekân ve zamandan bağımsız matematiksel
formüller olarak ortaya konabilen bilimsel yasalardan farklı olarak, bu teorik
oluşuklarda mevcut zamansal-mekânsal karakterin, üç ya da dört boyutlu bir
yapıya sahip olduklarını teşhis eder. Ancak Elias’a göre, bilim teorisyenlerinin
büyük çoğunluğu, bilimlerdeki bu reel gelişmelerin farkında değildirler; çünkü
onlar, gelişmenin ve değişimin/dönüşümün yapısıyla ilgili sorunlara yaklaşma
yolunu kapatan felsefî geleneklere bağlıdırlar.
Bu demektir ki bilimler modelinin geliştirilmesi, bilimlerin gelişmesine ayak
uyduramamıştır. Böyle bir durumda, bilim teorisyenlerinden beklenen şey, bilimlerin
gelişmesi, örneğin bilimlerin sürekli farklılaşması ve ihtisaslaşması konusuyla
ilgili açıklamalardır. Bunun yapılması yerine, tek bir bilim, alışılageldiği