dergi

247
mak için şiddete başvurmaktan kaçınılmaz.
Ana problem, bireylerin olduğu gibi kolektif toplulukların da kötü olayları,
yaşanmış travmaları, hayat hikâyelerine (öz-imajlarına) entegre etmekte güçlük
çekiyor olmalarından kaynaklanır. Türkiye’de böylesi bir sorunla karşı karşıyayız.
Tarihimiz, esas olarak özellikle yüzyılın başları itibarıyla yaşanmış şoklar tarihidir.
Bu şoklar, sadece ve büyük ölçüde, “kırım”, “katliam”, “sürgün” gibi kavramlarla
ifade edilen şiddet gösterileri ile sınırlı değildir. Bu tarih, aynı zamanda
tarafımızdan, büyük ölçüde, yenilgiler, toprak kayıpları, “ulus olarak” var olma
korkusu içinde yaşadığımız, onurumuzla oynanma ve aşağılanma tarihi olarak
da kabul edilmektedir. Bunlar, üzerinde düşünülmek istenmeyen travmalardır.
Bu tür büyük şok ve travmaların bir ürünü olan, “Yaralı Ulusal Onur”un en
negatif özelliklerinden bir tanesi, sivil davranış normlarının kabulünde zorlanılması
ve şiddete başvurma yatkınlığıdır. Bunun nedeni basittir. Sivil davranış
normlarının egemen hale gelmesi, “uygarlaşma”, insanlardaki doğal içgüdülerin,
dürtülerin frenlenmesi, kontrol altına alınması ile mümkündür. Fakat eğer
dürtülerin baskı altında alınmasını, insanın kendi kendisini kontrol etmesi ve
denetlemesini medeniyetin “ödenmesi gereken fiyatı” olarak kabul edecek
olursak, bunun belli bir ödüllendirilme ile karşılanması gerekir. Yani sivil davranış
normlarının benimsenmesi, insanın kendi kendini “cezalandırması” gibidir,
çünkü belli içgüdülerin gereklerinin yerine getirilmesinden vazgeçilmektedir.
Bu “vazgeçme” veya “cezalandırma” ancak karşılığında bir “ödül” alınırsa işleyebilir.
İşte “Ulusal Onur”un fonksiyonu buradadır. Aşağıda da ele alacağım gibi,
“kendini sevmek” anlamına da gelen Ulusal Kimlik, eğer dengeli ve oturmuş
ise, grup üyelerince bu bir “ödül” olarak algılanır. Ama “yaralı” ise, yani bir uçtan
ötekine savrulan bir dengesizlik içindeyse, “sivil davranış normlarını benimsemenin”
bu yolla ödüllendirilmesi mümkün olmaz. Şiddete başvurma daha
kolay olur.
“Yaralı Ulusal Onur”un olası negatif sonuçlarının “tedavi edilebilmesinin” yegâne
yolu, yaşanmış geçmişi hayat hikâyesine entegre etmeyi, üzerine konuşulur
hale getirmeyi başarmaktır. Elias’ın Almanlar Üzerine Çalışmalar’ı, Alman
tarihindeki “büyük şok”un, Alman ulusal hayat hikâyesine entegre edilmesi çabasıdır.
Burada, Elias’ın söz konusu kitabındaki yaklaşımının, Türk milliyetçiliğini
anlamak ve Türkiye tarihinin “şok dönemini”, yani Ermeni soykırımını “hayat
hikâyemize” entegre etmek için sunduğu imkanları göstermek istiyorum.
Soykırım türü eylemleri “anlama”nın zorlukları
1990 yılıydı. Ermeni soykırımı konusunda bir çalışma yapmayı düşünüyordum.
Hedefim, “yapanı-faili” anlamaktı. Soykırım, hangi ruh halinin, mentalitenin,
hangi saiklerin ürünüydü ve konu bugün niçin bir tabu haline sokulmuştu? Burada
ciddi teorik zorluklar söz konusuydu. Önce bu sorunlardan bazıları hak-