dergi

40
ARUS YUMUL
(Sabah, 14 Haziran 1993, aktaran Kozanoğlu, 1995: 114). İstanbul sosyetesinin
tanınmış isimlerinden biri ise ‘Siyah Türkler’ hakkında şu görüşü dile getiriyor:
‘Benim acizane fikrim, yüzünün yarısı kara saçlarla, yarısı da kara bıyıklarla
kaplı vatandaşlarımıza doğup büyüdükleri yerlerde iş imkanları sağlamak. Doğulu,
Güneyli, Karadenizli işadamlarımız yatırımlarını artık İstanbul ve çevresinde
yapacaklarına kendi memleketlerine yönelseler, ne bıyıklılar İstanbul’u ve
diğer bir iki büyük şehrimizi istila eder ne de “kara bıyıklı” imajı kalır...’ (Alem,
30 Haziran 1993, aktaran Kozanoğlu, 1995: 114).
Pierre Bourdieu’nün (Wacquant, 1989) ‘kültürel sermaye’ olarak adlandırdığı,
iktidar sahiplerinin diğer grupların sahip olduğu değerlerden üstün gördükleri
kültürel değerler birikimi ‘Beyaz Türk’ kategorisine dahil olabilmek için yeterli
olmadığı gibi; ‘sembolik sermaye’ yani kişi ve grupların diğerlerinin nezdindeki
yeri, de yeterli değildir. Beyazlaşmak, aklaşmak veya ‘ak’lanmak için aynı zamanda
‘fiziksel sermaye’ de gereklidir. Belirli bir fiziksel sermaye, bu sermaye
sahiplerinin aynı zamanda belirli özellikleri ve değerleri taşıdığına dair bir gösterge
olarak algılanmaktadır. Makbul olan fiziksel sermayenin hangisi olduğu,
hiç kuşkusuz, belirli beden şekillerini veya görünüşlerini değerli olarak tanımlama
gücünü elinde tutan kesimler tarafından belirlenmektedir. Bu kesimleri Foucault’cu
bir yaklaşımla bilgi-iktidar ilişkisi çerçevesinde inceleyen Frank Mort
(1996), bilgi ve kültürel uzmanlıklarını satarak geçinen, gazeteciler, stilistler, fotoğrafçılar,
modeller ve şehirli flaneurler gibi kişilerden oluşan, bir grup metropollü
girişimciyi ‘kültür profesyonelleri’ olarak tanımlıyor. Makbul olan fiziksel
sermaye de, yaşam tarzı da bu kültür profesyonellerinin beğeni önderliğinde
icat ediliyor. Örneğin Ertuğrul Özkök ‘Türk Nesli Güzelleşiyor’ (Hürriyet, 4 Kasım
1992, aktaran Bora, 1994: 18) başlıklı yazısında Güneydoğu’da bacağını kaybeden
bir askerden söz ederken ‘ince tel çerçeveli gözlükle rötuşlanan incecik
yüzüyle yeni Türk gencinin değişen, çağdaşlaşan portresi’ne dikkat çekerken,
veya dünya güreş şampiyonu Sabahattin Öztürk’ü ‘Bıyıksız, iri, genç, modern. ...
Bizim Sabahattinim’iz Garp’tan daha yakışıklı, daha modern, daha çağdaş’
(Hürriyet, 29 Ağustos, 1993, aktaran Bora, 1994: 18) diye tasvir ederken, makbul
fiziksel sermayenin ne olduğu konusunda bize önemli ipuçları vermektedir.
1990’larda kültürel profesyonellerin beğeni önderliğinde icat edilen makbul fiziksel
sermaye bıyığı dışlıyor, buna bağlı olarak bir bıyıkları kesme kampanyası
başlatılıyor, ve son yıllarda bıyık bırakan erkeklerin oranında bir düşüş yaşanıyor:
1993 yılında bıyık bırakan erkeklerin oranı yüzde 77 iken bu oran 1997’de
yüzde 62.8’e düşüyor (PROFİL’97: 16). Bıyıklardan arındırılarak Türk erkeği medenileşmiş
beden tasarımına daha fazla yaklaştırılmak isteniyor. Bıyık kendilerini
medenileşmiş bedenin taşıyıcıları olarak gören kentli, eğitimli, orta ve üst
sınıflar tarafından dürtülerine gem vurulmamış ‘hayvani’ erkekliğin sembolü
olarak algılanıyor ve özellikle genç erkekler kendilerine böyle bir imaj istemediklerini
vurguluyorlar (Yumul, 1999).